Chữa ho như thế nào cho hiệu quả và an toàn?
Chào bạn,
Ho là phản xạ tự nhiên của cơ thể nhằm tống xuất chất nhầy, dị vật hoặc tác nhân gây kích ứng ra khỏi đường thở. Trong đa số trường hợp, ho do cảm lạnh thông thường sẽ tự hết trong vòng 1–2 tuần. Tuy nhiên, nếu ho kéo dài, tái phát nhiều lần hoặc đi kèm các triệu chứng bất thường, đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề hô hấp cần được đánh giá y khoa.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân, cách xử trí phù hợp và khi nào bạn nên đi khám để “chữa ho” đúng cách — vừa hiệu quả, vừa tránh lạm dụng thuốc.
Nguyên nhân phổ biến gây ho
Ho không phải là bệnh, mà là triệu chứng. Hiểu được nguyên nhân giúp bạn chọn cách chữa ho phù hợp:
– Nhiễm virus đường hô hấp trên (cảm lạnh, cúm): chiếm hơn 80% các trường hợp ho cấp tính, thường tự khỏi sau 7–10 ngày.
– Viêm phế quản cấp hoặc mạn tính: ho có đờm, kéo dài hàng tuần, đặc biệt ở người hút thuốc.
– Hen suyễn: ho về đêm hoặc khi vận động, đôi khi không kèm khò khè rõ rệt (gọi là “hen ho đơn độc”).
– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): ho khan kéo dài, thường xuất hiện sau ăn hoặc khi nằm, đôi khi không có cảm giác ợ nóng rõ ràng.
– Dị ứng hoặc tiếp xúc với chất kích thích: bụi, khói, phấn hoa, không khí khô…
– Tác dụng phụ của thuốc: ví dụ nhóm ức chế men chuyển (ACE inhibitors) dùng điều trị tăng huyết áp.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Không phải lúc nào ho cũng vô hại. Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu sau:
– Ho kéo dài trên 3 tuần mà không rõ nguyên nhân.
– Ho ra máu, dù chỉ một lượng nhỏ.
– Khó thở, thở nhanh, tím tái hoặc đau ngực khi ho.
– Sốt cao kéo dài (>38.5°C trong 3 ngày trở lên).
– Sụt cân không giải thích được kèm theo ho mạn tính.
– Ở trẻ nhỏ: ho kèm khò khè, bỏ bú, tím tái hoặc tiếng ho “sủa” (có thể là viêm thanh quản cấp).
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp ho dai dẳng do trào ngược dạ dày hoặc hen suyễn bị bỏ sót vì chỉ tập trung “dập ho” mà không tìm căn nguyên.
Cách chữa ho an toàn và hiệu quả tại nhà
Với ho do virus thông thường, mục tiêu không phải “ngăn ho hoàn toàn” mà là giảm khó chịu và hỗ trợ cơ thể phục hồi:
– Uống đủ nước ấm: giúp làm loãng đờm, giảm kích ứng niêm mạc họng.
– Súc họng bằng nước muối sinh lý: làm sạch, giảm viêm họng – nguyên nhân phổ biến gây ho khan.
– Mật ong (cho trẻ >1 tuổi): 1–2 thìa trước ngủ giúp giảm ho ban đêm hiệu quả, thậm chí tốt hơn một số siro ho không kê đơn.
– Giữ ẩm không khí: dùng máy tạo ẩm, tránh môi trường quá khô hoặc nhiều khói bụi.
– Nâng cao đầu khi ngủ: đặc biệt hữu ích nếu nghi ngờ ho do trào ngược.
– Tránh lạm dụng thuốc giảm ho: nhất là ở trẻ em. Thuốc ức chế ho (như dextromethorphan) chỉ dùng khi ho khan ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, và không dùng khi có đờm.
Lưu ý: không tự ý dùng kháng sinh – chúng vô ích với ho do virus và có thể gây kháng thuốc.
Phòng ngừa ho tái phát như thế nào?
Chữa ho không chỉ là xử lý triệu chứng mà còn cần giảm nguy cơ tái phát:
– Rửa tay thường xuyên và tránh tiếp xúc gần với người đang cảm cúm.
– Tiêm phòng đầy đủ: cúm mùa, phế cầu, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền.
– Ngừng hút thuốc và tránh khói thuốc thụ động – yếu tố hàng đầu gây ho mạn tính.
– Kiểm soát bệnh nền: như hen, COPD, trào ngược dạ dày.
– Tăng cường miễn dịch: ngủ đủ, ăn uống cân bằng, vận động đều đặn.
Ho là phản xạ bảo vệ, nhưng khi kéo dài hoặc đi kèm triệu chứng bất thường, đó là lời cảnh báo từ cơ thể. Việc “chữa ho” hiệu quả không nằm ở việc dập tắt cơn ho bằng mọi giá, mà ở việc xác định đúng nguyên nhân và can thiệp phù hợp. Nếu ho kéo dài trên 2–3 tuần, đừng chần chừ — hãy đi khám để loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn và được hướng dẫn điều trị cá thể hóa.
