Cách rửa mũi đúng chuẩn: Hướng dẫn chi tiết để làm sạch mũi
Đây là câu hỏi tôi nhận được khá thường xuyên trong phòng khám – đặc biệt vào mùa lạnh hoặc khi bệnh nhân đang mắc các bệnh về đường hô hấp trên. Rửa mũi tưởng chừng đơn giản, nhưng nếu thực hiện không đúng kỹ thuật, không chỉ không cải thiện triệu chứng mà còn có thể gây tổn thương niêm mạc mũi, viêm tai giữa, thậm chí nhiễm trùng ngược dòng.
Vậy cách rửa mũi như thế nào mới thực sự an toàn và mang lại hiệu quả? Tôi sẽ hướng dẫn bạn từng bước một cách rõ ràng, dựa trên khuyến cáo lâm sàng và kinh nghiệm điều trị hàng ngày.
Rửa mũi là gì và vì sao cần thực hiện đúng cách?
Rửa mũi (hay còn gọi là súc rửa mũi, nasal irrigation) là phương pháp dùng dung dịch muối loãng để làm sạch khoang mũi – loại bỏ bụi bẩn, dịch nhầy, vi khuẩn, virus và dị nguyên tích tụ. Đây là biện pháp hỗ trợ rất hiệu quả trong các trường hợp:
– Viêm mũi dị ứng
– Viêm xoang cấp hoặc mạn tính
– Cảm cúm, cảm lạnh
– Sau phẫu thuật mũi xoang
Tuy nhiên, cách rửa mũi quyết định 80% hiệu quả và độ an toàn của thủ thuật này. Dung dịch không phù hợp, áp lực quá mạnh, hoặc tư thế sai đều có thể gây phản tác dụng.
Hướng dẫn cách rửa mũi đúng chuẩn theo khuyến cáo y khoa
1. Chuẩn bị dung dịch rửa mũi
– Ưu tiên dùng nước muối sinh lý đẳng trương 0,9% (NaCl 0,9%) hoặc dung dịch muối ưu trương (2,3–3%) nếu mũi nghẹt nhiều – nhưng không dùng kéo dài quá 5–7 ngày.
– Tuyệt đối không dùng nước máy, nước đun sôi để nguội pha muối ăn – vì thiếu độ vô trùng và cân bằng điện giải, dễ gây kích ứng hoặc nhiễm trùng.
– Nếu tự pha, hãy dùng muối tinh khiết không i-ốt và nước cất hoặc nước đã đun sôi để nguội hoàn toàn, theo tỷ lệ chuẩn: 1 thìa cà phê muối + ½ thìa cà phê baking soda hòa tan trong 500 ml nước ấm (~37°C).
2. Chọn dụng cụ phù hợp
– Bình rửa mũi (neti pot), chai xịt mũi áp lực thấp, hoặc xi-lanh không kim đều có thể dùng được.
– Quan trọng nhất: dụng cụ phải được vệ sinh sạch sẽ sau mỗi lần dùng và thay mới định kỳ.
3. Tư thế và kỹ thuật rửa mũi
– Nghiêng đầu sang một bên khoảng 45 độ trên bồn rửa mặt – miệng há nhẹ, thở bằng miệng (không hít qua mũi!).
– Đặt vòi bình vào lỗ mũi phía trên, nhẹ nhàng đổ dung dịch – nước sẽ chảy qua khoang mũi và ra ở lỗ mũi bên kia (hoặc xuống họng, nếu chưa quen).
– Không ngửa đầu ra sau hoặc nghiêng quá ít – điều này khiến nước tràn vào vòi tai, gây ù tai hoặc viêm tai giữa.
– Sau khi rửa xong một bên, đổi sang bên còn lại.
– Nhẹ nhàng xì mũi từng bên, không bịt cả hai cánh mũi cùng lúc để tránh đẩy dịch vào xoang hoặc tai.
4. Tần suất rửa mũi hợp lý
– Khi đang bị viêm mũi/xoang cấp: 1–2 lần/ngày.
– Duy trì phòng ngừa (ví dụ với người bị viêm mũi dị ứng): 2–3 lần/tuần là đủ.
– Không lạm dụng – rửa mũi quá nhiều có thể làm mất lớp nhầy bảo vệ tự nhiên của niêm mạc mũi.
Những sai lầm phổ biến khi rửa mũi – và cách tránh
– ❌ Dùng nước máy trực tiếp: Nguy cơ nhiễm amip Naegleria fowleri (hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm).
– ❌ Pha muối quá mặn hoặc quá nhạt: Gây xót, rát, hoặc giảm hiệu quả làm sạch.
– ❌ Xì mũi quá mạnh sau khi rửa: Có thể gây chấn thương niêm mạc hoặc tăng áp lực lên xoang.
– ❌ Rửa mũi khi mũi đang tắc hoàn toàn: Nên nhỏ thuốc co mạch (theo chỉ định) trước 10–15 phút để mở thông đường thở.
Khi nào nên ngừng rửa mũi và đi khám?
Bạn cần đến gặp bác sĩ nếu sau khi rửa mũi xuất hiện:
– Đau nhói sâu trong mũi hoặc mặt
– Chảy máu mũi thường xuyên
– Ù tai, đau tai, giảm thính lực
– Triệu chứng nghẹt mũi, chảy mũi kéo dài trên 10 ngày không cải thiện
Cách rửa mũi đúng không chỉ giúp bệnh nhân giảm triệu chứng nhanh hơn, mà còn rút ngắn thời gian dùng thuốc kháng sinh hay corticosteroid. Tuy nhiên, nó là biện pháp hỗ trợ – không thay thế điều trị nguyên nhân. Nếu bạn bị viêm mũi tái đi tái lại, đừng chỉ “rửa cho sạch” – hãy tìm hiểu xem bạn có bị dị ứng, vẹo vách ngăn, hay polyp mũi hay không.
Rửa mũi là thói quen tốt – nhưng chỉ khi bạn thực hiện đúng. Hãy chọn dung dịch phù hợp, giữ vệ sinh dụng cụ, và tuân thủ tư thế kỹ thuật. Nếu còn băn khoăn, đừng ngại nhờ nhân viên y tế hướng dẫn trực tiếp một lần – điều đó có thể thay đổi hoàn toàn hiệu quả bạn nhận được từ phương pháp đơn giản này.
