Amidan bình thường trông như thế nào và có dấu hiệu gì cần lưu ý?
Chào bạn,
Amidan bình thường thường có kích thước nhỏ đến trung bình, bề mặt nhẵn hoặc hơi lồi lõm nhẹ, màu hồng nhạt giống niêm mạc họng xung quanh, không sưng, không mủ, và không gây cảm giác vướng hay đau khi nuốt. Đây là một phần tự nhiên của hệ miễn dịch, nằm ở hai bên thành họng, và hoàn toàn có thể nhìn thấy khi há miệng rộng.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu thế nào là amidan khỏe mạnh, khi nào cần lo lắng, và cách theo dõi đúng cách tại nhà.
Amidan bình thường có đặc điểm gì?
Amidan (hay còn gọi là tuyến hạnh nhân) là tổ chức lympho nằm ở cửa ngõ hầu họng, đóng vai trò như “lá chắn” đầu tiên chống lại vi khuẩn, virus xâm nhập qua đường ăn uống và hô hấp. Khi khỏe mạnh, amidan có những đặc điểm sau:
– Kích thước: Nhỏ hoặc vừa, không lấn chiếm khoang họng, không chạm vào lưỡi gà hay thành họng đối diện.
– Màu sắc: Hồng nhạt, đồng màu với niêm mạc họng, không đỏ rực, không trắng đục hay có chấm mủ.
– Bề mặt: Có thể có các hốc nhỏ (gọi là crypts) – điều này là sinh lý, không phải bất thường – nhưng không có mảnh vụn trắng, không hôi miệng.
– Không gây triệu chứng: Không đau họng, không khó nuốt, không sốt, không ho kéo dài.
Trong phòng khám, tôi thường gặp phụ huynh lo lắng vì thấy con có “hạt” ở cổ họng – nhưng thực tế đó chỉ là amidan bình thường, đặc biệt ở trẻ em (do hệ miễn dịch đang phát triển).
Khi nào amidan không còn “bình thường”?
Bạn nên nghi ngờ amidan có vấn đề nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu sau:
– Đau họng kéo dài trên 3–5 ngày, đặc biệt kèm sốt hoặc mệt mỏi.
– Amidan sưng to, đỏ rực, có lớp giả mạc trắng hoặc chấm mủ vàng.
– Hơi thở hôi dai dẳng, dù đã vệ sinh răng miệng kỹ.
– Cảm giác vướng nghẹn khi nuốt, nói hoặc thậm chí khi nghỉ ngơi.
– Sờ thấy hạch cổ sưng, cứng, không di động.
Những biểu hiện này có thể là dấu hiệu của viêm amidan cấp, viêm amidan mạn tính, hoặc thậm chí áp xe quanh amidan – tình trạng cần can thiệp y tế kịp thời.
Nguyên nhân khiến amidan thay đổi dù không bị viêm
Không phải lúc nào amidan to hay có hốc cũng là bệnh. Một số yếu tố sinh lý hoặc môi trường có thể làm amidan trông “khác thường” mà không nguy hiểm:
– Tuổi tác: Trẻ em thường có amidan to hơn người lớn do hoạt động miễn dịch mạnh; amidan sẽ teo dần sau tuổi dậy thì.
– Dị ứng hoặc trào ngược dạ dày – thực quản: Có thể gây kích ứng họng mạn tính, khiến amidan phù nề nhẹ nhưng không nhiễm trùng.
– Hút thuốc hoặc hít khói bụi thường xuyên: Gây viêm niêm mạc họng kéo dài, làm amidan xù xì hoặc tăng kích thước nhẹ.
– Nhiễm virus nhẹ: Như cảm lạnh thông thường, có thể khiến amidan tạm thời sưng nhưng tự lui sau vài ngày.
Làm sao phân biệt amidan bình thường và amidan bệnh lý tại nhà?
Bạn có thể tự quan sát bằng cách:
- Soi gương dưới ánh sáng tốt, há miệng to và dùng thìa sạch ấn nhẹ lưỡi xuống.
- Kiểm tra cả hai bên: Amidan bình thường thường đối xứng. Nếu một bên to bất thường, cần đi khám.
- Ghi nhận triệu chứng đi kèm: Chỉ amidan to mà không đau, không sốt, không ảnh hưởng ăn uống thì thường lành tính.
- Theo dõi theo thời gian: Amidan bệnh lý thường tiến triển xấu dần; amidan sinh lý thì ổn định.
Tuy nhiên, đừng tự chẩn đoán nếu bạn thấy bất an. Một lần khám họng nhanh với đèn soi chuyên dụng có thể giúp bác sĩ xác định chính xác tình trạng.
Chăm sóc amidan khỏe mạnh
Amidan không cần “can thiệp” nếu nó không gây triệu chứng. Thay vào đó, bạn nên:
– Giữ vệ sinh họng – miệng: Súc họng nước muối sinh lý 0,9% hàng ngày, đặc biệt sau khi tiếp xúc nơi đông người.
– Uống đủ nước, tránh để niêm mạc họng khô – điều này làm amidan dễ bị kích ứng.
– Hạn chế rượu, thuốc lá và thực phẩm cay nóng – chúng làm tổn thương niêm mạc và suy giảm miễn dịch tại chỗ.
– Điều trị dứt điểm các bệnh nền như viêm mũi xoang, trào ngược dạ dày – vì chúng gián tiếp ảnh hưởng đến amidan.
Tôi thường dặn bệnh nhân: “Amidan không phải kẻ thù – nó là đồng minh. Chỉ khi nó liên tục gây hại cho bạn, mới cần cân nhắc cắt bỏ.”
Tóm lại, amidan bình thường có màu hồng, kích thước vừa phải, không đau và không gây khó chịu. Nếu bạn thấy amidan thay đổi kèm theo triệu chứng bất thường, đừng chần chừ – hãy đi khám để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng hơn. Việc quan sát và hiểu cơ thể mình chính là bước đầu tiên trong chăm sóc sức khỏe chủ động.
