U nang nước là gì?

Chào bạn! Tôi là bác sĩ chuyên khoa phụ sản, và tôi hiểu rõ nỗi lo lắng khi nghe thấy từ “u nang”. Nhưng hãy yên tâm: u nang nước (hay còn gọi là u nang thanh dịch) phần lớn là lành tính, thường không gây triệu chứng và có thể tự tiêu biến mà không cần can thiệp. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nó có thể phát triển lớn hoặc gây biến chứng — nên việc theo dõi và đánh giá đúng thời điểm rất quan trọng.

U nang nước là gì và có đặc điểm ra sao?

U nang nước là một dạng u nang buồng trứng cơ năng, nghĩa là nó hình thành do rối loạn sinh lý tạm thời trong chu kỳ kinh nguyệt, chứ không phải do tổn thương thực thể hay ung thư. Cụ thể:

– Là một túi chứa dịch trong suốt, giống như nước lọc, bên trong có thể đơn thùy hoặc đa thùy.
– Vỏ nang mỏng, trơn nhẵn, thường có cuống dài và di động — tức là khi sờ vào bụng, khối nang có thể di chuyển nhẹ chứ không dính chặt.
– Có thể xuất hiện ở buồng trứng trái, phải hoặc cả hai bên.

Điều quan trọng nhất: hơn 90% u nang nước ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là lành tính và tự mất sau 1–3 chu kỳ kinh.

Nguyên nhân nào dẫn đến u nang nước?

Trong lâm sàng, tôi thường giải thích cho bệnh nhân rằng u nang nước không phải do “bệnh”, mà là hệ quả của những rối loạn nội tiết sinh lý tạm thời. Cụ thể:

– Mất cân bằng estrogen – progesterone: Khi hormone này dao động mạnh (do stress, thay đổi cân nặng, rối loạn giấc ngủ…), nang noãn có thể không vỡ đúng lúc hoặc không tiêu biến sau rụng trứng.
– Quá trình rụng trứng bị gián đoạn: Nang trứng tiếp tục phát triển thay vì teo đi, tích tụ dịch và hình thành u nang.
– Sử dụng thuốc kích thích rụng trứng (như clomiphene): Thường gặp ở phụ nữ đang điều trị hiếm muộn, làm tăng nguy cơ hình thành nang cơ năng.

Khi nào u nang nước gây triệu chứng?

Phần lớn các trường hợp không có triệu chứng rõ ràng — chỉ được phát hiện tình cờ qua siêu âm phụ khoa định kỳ. Tuy nhiên, nếu u nang lớn (>5 cm) hoặc có biến chứng, bạn có thể gặp:

– Đau âm ỉ vùng bụng dưới, đặc biệt ở một bên, tăng lên khi vận động mạnh, quan hệ tình dục hoặc trong kỳ kinh.
– Cảm giác đầy bụng, chướng hơi kéo dài.
– Tiểu rắt, táo bón do khối nang chèn ép bàng quang hoặc trực tràng.
– Phù một bên chân (hiếm) nếu nang chèn ép tĩnh mạch chậu.

Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân tưởng mình bị “viêm ruột thừa” vì đau hố chậu phải dữ dội — hóa ra lại là xoắn cuống u nang nước, cần mổ cấp cứu ngay.

Biến chứng tiềm ẩn và cách xử trí

Mặc dù lành tính, u nang nước vẫn có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu bỏ qua:

– Xoắn cuống nang: Khối nang xoay quanh cuống, cắt đứt nguồn máu → hoại tử buồng trứng. Triệu chứng: đau bụng dữ dội, nôn, sốt.
– Vỡ nang: Dịch tràn vào ổ bụng gây viêm phúc mạc, đau đột ngột, tụt huyết áp.
– Chèn ép cơ quan lân cận: Gây rối loạn tiểu tiện, tiêu hóa hoặc tuần hoàn chi dưới.
– Hiếm khi ác tính: Chủ yếu nghi ngờ khi nang có vách ngăn dày, nhú bên trong, dịch đục hoặc tăng sinh mạch máu trên siêu âm Doppler.

Hướng điều trị phụ thuộc vào kích thước, triệu chứng và đặc điểm hình ảnh:

– Theo dõi: Nếu nang <5 cm, không triệu chứng, siêu âm cho thấy nang đơn thuần → tái khám sau 6–8 tuần.
– Thuốc nội tiết: Viên tránh thai phối hợp giúp ức chế rụng trứng, giảm nguy cơ hình thành nang mới.
– Phẫu thuật: Chỉ định khi nang >6 cm, tồn tại >3 tháng, nghi ngờ ác tính hoặc có biến chứng. Phẫu thuật thường là nội soi bảo tồn buồng trứng, trừ khi có dấu hiệu ung thư.

Làm sao để phòng ngừa u nang nước?

Bạn không thể “ngăn hoàn toàn” u nang nước — vì nó liên quan đến cơ chế sinh lý tự nhiên — nhưng có thể giảm nguy cơ tái phát bằng cách:

– Duy trì cân nặng ổn định: Béo phì hoặc sụt cân đột ngột đều làm xáo trộn nội tiết.
– Ăn uống cân bằng: Tăng rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám; hạn chế đồ ngọt, chất béo bão hòa.
– Tập thể dục đều đặn: 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần giúp điều hòa hormone và giảm stress.
– Khám phụ khoa định kỳ 6–12 tháng/lần, kể cả khi không có triệu chứng.
– Tránh nạo phá thai không cần thiết: Vì thủ thuật này có thể gây rối loạn nội mạc và ảnh hưởng buồng trứng.

U nang nước không phải là bản án, cũng không đồng nghĩa với ung thư. Trong đa số trường hợp, nó là phản ứng sinh lý tạm thời của buồng trứng — giống như “mụn nước” của da, sẽ tự lành nếu bạn chăm sóc cơ thể đúng cách. Tuy nhiên, đừng chủ quan nếu có đau bụng kéo dài, khối u lớn hoặc thay đổi tính chất trên siêu âm. Việc theo dõi sát và can thiệp kịp thời sẽ giúp bạn giữ gìn sức khỏe sinh sản lâu dài.

Nếu bạn vừa phát hiện u nang nước, đừng hoảng — hãy ghi lại kích thước, thời điểm phát hiện và triệu chứng (nếu có), rồi mang theo khi tái khám. Tôi luôn khuyên bệnh nhân: “Biết rõ về cơ thể mình là bước đầu tiên để bảo vệ nó.”