Sản dịch là gì và kéo dài bao lâu sau sinh?

“Sau khi sinh con được vài ngày, em thấy có dịch chảy ra từ ‘vùng kín’, lúc đỏ sẫm, lúc lại hơi vàng. Em nghe nói đó là sản dịch, nhưng không biết liệu có bình thường không, hay có dấu hiệu bất thường nào cần đi khám ngay? Mong bác sĩ giải thích giúp em!”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất phổ biến và hoàn toàn hợp lý — đặc biệt với những ai lần đầu làm mẹ. Sản dịch là hiện tượng sinh lý tự nhiên, xảy ra ở hầu hết phụ nữ sau sinh, dù sinh thường hay sinh mổ. Đây là quá trình tử cung co bóp để đẩy phần niêm mạc, máu và dịch thừa ra ngoài, giúp cơ quan này trở lại kích thước và trạng thái bình thường trước khi mang thai.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về bản chất, diễn tiến và những điều bạn cần lưu ý liên quan đến sản dịch.

Nguyên nhân và bản chất của sản dịch

Sản dịch (lochia) là hỗn hợp gồm:
– Máu từ các mạch máu hở tại vị trí nhau bám.
– Niêm mạc tử cung bị bong tróc sau khi nhau thai rời khỏi thành tử cung.
– Dịch tiết từ cổ tử cung và âm đạo.
– Tế bào chết và vi khuẩn thường trú trong đường sinh dục.

Quá trình này là phản ứng lành tính của cơ thể nhằm “dọn dẹp” buồng tử cung sau sinh. Tử cung phải co lại từ kích thước chứa được thai nhi (~1kg) về gần như ban đầu (~50–70g), và sản dịch chính là “dấu vết” của quá trình tái cấu trúc ấy.

Diễn biến màu sắc và thời gian của sản dịch theo từng giai đoạn

Sản dịch thay đổi rõ rệt theo thời gian, thường kéo dài 3–6 tuần, chia thành 3 giai đoạn:

– Lochia rubra (tuần đầu): Màu đỏ tươi hoặc đỏ sẫm, lượng nhiều, đôi khi có cục máu nhỏ. Đây là giai đoạn tử cung co mạnh nhất để cầm máu và tống xuất mô dư thừa.

– Lochia serosa (tuần 2–3): Chuyển sang hồng nhạt hoặc nâu, lượng giảm dần. Thành phần chủ yếu là huyết thanh, tế bào bạch cầu và ít hồng cầu.

– Lochia alba (tuần 4–6): Màu trắng đục hoặc vàng nhạt, đặc quánh hơn, gần giống khí hư. Giai đoạn này đánh dấu tử cung gần như hồi phục hoàn toàn.

Lưu ý: Nếu sau 6 tuần vẫn còn ra máu đỏ tươi hoặc lượng tăng đột ngột, bạn nên đi khám.

Dấu hiệu bất thường cần cảnh giác

Mặc dù sản dịch là hiện tượng sinh lý, nhưng một số biểu hiện sau đây có thể cảnh báo biến chứng hậu sản:

– Mùi hôi thối khó chịu (gợi ý nhiễm trùng tử cung – viêm nội mạc tử cung).
– Sốt >38°C kèm đau bụng dưới.
– Ra máu đỏ tươi nhiều sau tuần đầu, hoặc phải thay băng vệ sinh mỗi giờ.
– Sản dịch ngừng đột ngột rồi tái xuất hiện với lượng lớn (có thể do ứ sản dịch, sau đó bong ra ồ ạt).
– Đau dữ dội vùng chậu hoặc cảm giác căng tức bụng dưới.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp chủ quan vì nghĩ “ra máu sau sinh là bình thường”, dẫn đến nhiễm trùng nặng do chậm xử trí.

Cách chăm sóc và phòng ngừa biến chứng liên quan đến sản dịch

Để hỗ trợ cơ thể hồi phục an toàn và giảm nguy cơ nhiễm trùng, bạn nên:

– Vệ sinh vùng kín đúng cách: Rửa nhẹ nhàng bằng nước sạch, lau từ trước ra sau, tránh thụt rửa sâu.
– Thay băng vệ sinh thường xuyên (ít nhất 3–4 lần/ngày), không dùng tampon trong 6 tuần đầu.
– Nghỉ ngơi đầy đủ, nhưng vẫn nên vận động nhẹ (đi bộ ngắn) để thúc đẩy tử cung co tốt hơn và ngăn ứ sản dịch.
– Cho con bú sớm và thường xuyên: Hormone oxytocin tiết ra khi cho bú giúp tử cung co bóp mạnh hơn, giảm lượng sản dịch và nguy cơ băng huyết.
– Theo dõi sát diễn biến: Ghi chú màu sắc, lượng và mùi để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.

Sản dịch là phản ứng sinh lý hoàn toàn bình thường sau sinh, phản ánh quá trình hồi phục của tử cung. Tuy nhiên, bạn không nên chủ quan nếu thấy các dấu hiệu như mùi hôi, sốt, đau bụng hay ra máu kéo dài. Việc theo dõi cẩn thận và chăm sóc đúng cách không chỉ giúp bạn phục hồi nhanh hơn mà còn phòng tránh được những biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng hậu sản hay băng huyết muộn.

Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào, đừng ngần ngại đi khám — sức khỏe sau sinh cũng quan trọng không kém lúc mang thai.