Ốm nghén là gì và có nguy hiểm không?
Chào bạn!
Ốm nghén là hiện tượng rất phổ biến trong tam cá nguyệt đầu tiên của thai kỳ, đặc trưng bởi cảm giác buồn nôn, nôn ói, thay đổi khẩu vị hoặc nhạy cảm với mùi. Đây phần lớn là phản ứng sinh lý bình thường do sự thay đổi nội tiết tố – đặc biệt là hormone hCG và estrogen – chứ không phải bệnh lý.
Tuy nhiên, mức độ ốm nghén ở mỗi người khác nhau: có người chỉ hơi khó chịu vào buổi sáng, người khác lại nôn liên tục suốt ngày, thậm chí sụt cân và mất nước. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu khi nào cần lo lắng và cách xử trí phù hợp.
Nguyên nhân gây ốm nghén là gì?
– Tăng hormone hCG (human chorionic gonadotropin): Hormone này tăng mạnh trong những tuần đầu thai kỳ, kích thích trung tâm nôn ở não. Mức hCG càng cao (như trong đa thai), ốm nghén thường càng nặng.
– Thay đổi estrogen và progesterone: Làm chậm nhu động ruột, gây đầy bụng, trào ngược – góp phần làm buồn nôn.
– Tăng nhạy cảm khứu giác: Nhiều bà bầu bỗng dưng “khó chịu” với mùi quen thuộc như nước hoa, thức ăn chiên, thậm chí mùi cơ thể – điều này dễ kích hoạt phản xạ nôn.
– Yếu tố di truyền hoặc tâm lý: Nếu mẹ hoặc chị em ruột từng ốm nghén nặng, bạn cũng có nguy cơ cao hơn. Căng thẳng, lo âu cũng làm triệu chứng trầm trọng thêm.
Dấu hiệu ốm nghén bình thường vs. cảnh báo nguy hiểm
Ốm nghén thông thường:
– Buồn nôn/nôn vài lần/ngày, chủ yếu vào buổi sáng (nhưng có thể xảy ra cả ngày).
– Vẫn uống được nước, ăn được chút ít, không sụt cân nhiều.
– Triệu chứng giảm dần sau tuần 12–14.
Cần đi khám ngay nếu bạn có:
– Nôn liên tục, không giữ được bất kỳ thức ăn hay nước nào trong 12 giờ.
– Sụt cân > 2–3 kg trong 1 tuần.
– Tiểu ít, nước tiểu sẫm màu, khô miệng, chóng mặt – dấu hiệu mất nước.
– Nhịp tim nhanh, mệt lả, sốt hoặc đau bụng – có thể là hội chứng hyperemesis gravidarum (nôn nghén nặng), cần can thiệp y tế kịp thời.
Cách giảm ốm nghén an toàn cho mẹ và bé
– Ăn thành nhiều bữa nhỏ, tránh để bụng đói (đói làm tăng acid dạ dày → dễ nôn).
– Chọn thực phẩm khô, dễ tiêu: bánh quy mặn, chuối, cơm trắng, khoai lang. Tránh đồ chiên, nhiều dầu mỡ hoặc mùi mạnh.
– Uống gừng: Trà gừng, kẹo gừng hoặc viên gừng (liều ≤1g/ngày) đã được chứng minh giúp giảm buồn nôn.
– Bổ sung vitamin B6 (pyridoxine): Liều 10–25 mg, 2–3 lần/ngày – an toàn và hiệu quả theo khuyến cáo của ACOG.
– Nghỉ ngơi đủ, tránh stress: Thiếu ngủ và lo âu làm ốm nghén nặng hơn.
– Không nhịn ăn hay tự ý dùng thuốc chống nôn mà chưa hỏi bác sĩ.
Khi nào ốm nghén hết? Có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Với đa số thai phụ, ốm nghén bắt đầu từ tuần 4–6, đỉnh điểm ở tuần 8–10 và giảm rõ rệt sau tuần 12–14. Một số ít có thể kéo dài đến hết thai kỳ, nhưng thường nhẹ dần.
Quan trọng: Nếu bạn vẫn uống được nước và ăn được chút ít, thai nhi hoàn toàn không bị ảnh hưởng. Em bé sẽ lấy dưỡng chất từ dự trữ của mẹ. Chỉ khi nôn nghén nặng gây mất nước, suy dinh dưỡng mới cần can thiệp.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều mẹ lo “con đói vì mình không ăn được”, nhưng siêu âm vẫn thấy thai phát triển tốt – miễn là mẹ không kiệt sức.
Ốm nghén là trải nghiệm gần như “bắt buộc” của thai kỳ đầu, nhưng không phải ai cũng giống ai. Bạn đừng so sánh với người khác, cũng đừng gồng mình chịu đựng. Hãy lắng nghe cơ thể: nếu buồn nôn khiến bạn mệt mỏi, sụt cân, mất ngủ – đó là lúc cần hỗ trợ y tế.
Đừng ngại nói với bác sĩ sản khoa sớm. Ngày nay, có nhiều phương pháp an toàn giúp bạn vượt qua giai đoạn này một cách nhẹ nhàng hơn – để bạn vừa khỏe, vừa vui khi chờ đón con yêu.
