Ăn gì để lợi sữa cho mẹ sau sinh?
Chào bạn! Tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn – đặc biệt trong những tuần đầu sau sinh, khi nguồn sữa mẹ chưa ổn định và bạn luôn muốn đảm bảo con được bú đủ, bú no. Câu hỏi “ăn gì để lợi sữa” là một trong những thắc mắc tôi nghe nhiều nhất trong phòng khám sản – nhi. Thực tế, chế độ dinh dưỡng hợp lý, kết hợp nghỉ ngơi và tinh thần thoải mái chính là chìa khóa giúp tăng tiết sữa tự nhiên và bền vững.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ ràng, khoa học và thực tế về các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn sữa, cũng như những thực phẩm và thói quen thực sự lợi sữa – không chỉ theo kinh nghiệm dân gian, mà còn dựa trên bằng chứng y học.
Nguyên nhân khiến mẹ ít sữa sau sinh
– Rối loạn nội tiết sau sinh: Sự sụt giảm đột ngột estrogen và progesterone sau khi sinh có thể ảnh hưởng đến prolactin – hormone chính kích thích tạo sữa.
– Cho con bú không đúng cách hoặc không thường xuyên: Sữa mẹ hoạt động theo cơ chế “cung – cầu”. Bú càng nhiều, sữa càng tiết ra nhiều.
– Căng thẳng, mệt mỏi, thiếu ngủ: Stress làm tăng cortisol – hormone ức chế sản xuất prolactin.
– Chế độ ăn thiếu năng lượng hoặc thiếu nước: Mẹ cần thêm khoảng 500 kcal/ngày và uống đủ 2–2.5 lít nước để duy trì nguồn sữa.
– Một số bệnh lý hoặc thuốc: Như suy giáp, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), hoặc dùng thuốc cảm cúm có chứa pseudoephedrine.
Dấu hiệu nhận biết mẹ đang thiếu sữa
– Trẻ bú dưới 8 lần/ngày hoặc không nghe tiếng nuốt khi bú.
– Trẻ tăng cân chậm (<500g/tháng trong 3 tháng đầu).
– Tã ướt ít hơn 6 lần/ngày sau tuần đầu tiên.
– Mẹ cảm thấy ngực không đầy, không có cảm giác “sữa về” dù đã cho con bú đều.
Lưu ý: Nhiều mẹ lầm tưởng mình ít sữa chỉ vì ngực không còn căng cứng – nhưng đây thường là dấu hiệu cơ thể đã điều chỉnh sản xuất sữa phù hợp với nhu cầu của bé, chứ không phải thiếu sữa.
Thực phẩm và món ăn lợi sữa được khoa học ủng hộ
– Yến mạch: Giàu sắt và beta-glucan – chất xơ hòa tan giúp tăng prolactin. Nhiều mẹ thấy sữa về rõ rệt sau vài ngày ăn cháo yến mạch.
– Hạt mè đen, hạt chia, hạt bí: Cung cấp omega-3, canxi và phytoestrogen – hỗ trợ cân bằng nội tiết và tăng chất lượng sữa.
– Rau ngót, rau đay, rau khoai lang: Chứa nhiều vitamin A, C và chất xơ; rau đay còn giàu mucin – giúp sữa đặc và mát.
– Nước thì là, nước lá thìa là: Thì là (fennel) có hoạt chất anethole – mô phỏng estrogen nhẹ, kích thích tuyến sữa.
– Thịt cá giàu đạm & chất béo lành mạnh: Cá hồi, thịt bò, trứng – cung cấp DHA và protein thiết yếu cho cả mẹ và bé.
Tránh lạm dụng các “món truyền miệng” như chân giò hầm măng, móng giò nhiều mỡ – dễ gây tắc tia sữa và tăng cân không cần thiết.
Thói quen sinh hoạt giúp tăng tiết sữa bền vững
– Cho con bú đúng tư thế và thường xuyên: Ít nhất 8–12 lần/24 giờ trong 2 tuần đầu.
– Vắt sữa sau mỗi cữ bú nếu bé bú chưa hết: Kích thích tuyến sữa tiếp tục sản xuất.
– Uống đủ nước – ưu tiên nước ấm: Tránh nước lạnh, nước có gas hoặc caffeine quá nhiều.
– Ngủ đủ và chia sẻ việc chăm con: Nghỉ ngơi là “thuốc lợi sữa” tự nhiên nhất.
– Giữ tinh thần lạc quan: Thiền, hít thở sâu, trò chuyện với người thân giúp giảm cortisol hiệu quả.
Khi nào cần gặp bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn sữa mẹ?
Nếu bạn đã điều chỉnh dinh dưỡng, cho con bú đúng cách trong 5–7 ngày mà sữa vẫn không cải thiện, hoặc trẻ có dấu hiệu sụt cân, quấy khóc liên tục, tiểu ít, hãy đi khám sớm. Có thể bạn cần:
– Đánh giá chức năng tuyến giáp hoặc hormone.
– Hướng dẫn kỹ thuật cho bú/vắt sữa từ chuyên gia IBCLC.
– Hỗ trợ y tế nếu có tắc tia sữa, áp xe vú hoặc suy nhược sau sinh.
“Lợi sữa” không đến từ một món ăn thần kỳ, mà là kết quả của sự kết hợp hài hòa giữa dinh dưỡng, tinh thần và kỹ thuật nuôi con bằng sữa mẹ. Trong phòng khám, tôi luôn khuyên các mẹ: đừng quá lo lắng, hãy lắng nghe cơ thể mình và tin vào khả năng nuôi con bằng sữa mẹ – vì đa số phụ nữ đều có đủ sữa, chỉ cần được hỗ trợ đúng cách. Nếu bạn còn băn khoăn, đừng ngần ngại tìm đến chuyên gia – vì nuôi con bằng sữa mẹ là hành trình, không phải cuộc đua.
