Viêm màng não mủ có nguy hiểm không? Đây là bệnh gì và điều trị ra sao?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi nghe đến chẩn đoán “viêm màng não mủ” – một tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng ở màng bao quanh não và tủy sống. Đúng như tên gọi, đây là dạng viêm màng não do vi khuẩn gây ra, thường tiến triển nhanh và có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, với chẩn đoán sớm và kháng sinh phù hợp, nhiều trường hợp có thể hồi phục tốt.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo, cách xử trí và phòng ngừa bệnh này – những thông tin thiết thực mà bất kỳ phụ huynh hay người chăm sóc nào cũng nên biết.

Nguyên nhân gây viêm màng não mủ là gì?

Viêm màng não mủ xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào khoang dưới nhện – nơi chứa dịch não tủy bao quanh hệ thần kinh trung ương. Một số tác nhân phổ biến bao gồm:

– Streptococcus pneumoniae (phế cầu): thường gặp ở trẻ lớn và người trưởng thành.
– Neisseria meningitidis (não mô cầu): dễ lây lan trong cộng đồng, đặc biệt ở thanh thiếu niên.
– Haemophilus influenzae type b (Hib): từng là nguyên nhân hàng đầu ở trẻ nhỏ trước khi có vắc xin.
– Listeria monocytogenes: nguy cơ cao ở trẻ sơ sinh, người già hoặc người suy giảm miễn dịch.

Vi khuẩn có thể xâm nhập qua đường hô hấp, từ ổ nhiễm trùng gần (như viêm tai giữa, viêm xoang), hoặc sau chấn thương/sau phẫu thuật thần kinh.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Triệu chứng viêm màng não mủ có thể xuất hiện nhanh trong vòng vài giờ đến 1–2 ngày. Bạn cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu thấy:

– Sốt cao đột ngột kèm rét run.
– Đau đầu dữ dội, không giảm khi dùng thuốc giảm đau thông thường.
– Cổ cứng, khó cúi đầu chạm cằm vào ngực.
– Buồn nôn, nôn vọt (không liên quan đến bữa ăn).
– Lơ mơ, lú lẫn, co giật hoặc mất ý thức.
– Ở trẻ nhỏ: bỏ bú, quấy khóc thét lên, thóp phồng, da nổi ban xuất huyết (dấu hiệu đặc trưng của não mô cầu).

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp nhập viện muộn vì nhầm với cảm cúm – điều này rất nguy hiểm, vì mỗi giờ trễ điều trị đều làm tăng nguy cơ tử vong hoặc di chứng thần kinh.

Chẩn đoán và điều trị viêm màng não mủ như thế nào?

Chẩn đoán xác định dựa trên chọc dò dịch não tủy – thủ thuật an toàn khi thực hiện đúng kỹ thuật. Dịch não tủy ở bệnh nhân viêm màng não mủ thường đục, bạch cầu tăng cao, glucose giảm và protein tăng.

Điều trị chủ yếu là:

– Kháng sinh tĩnh mạch ngay lập tức, ngay cả trước khi có kết quả xét nghiệm, vì chậm trễ có thể gây tử vong.
– Hỗ trợ hô hấp, kiểm soát áp lực nội sọ, chống co giật nếu cần.
– Trong một số trường hợp nặng, có thể cần theo dõi tại ICU.

Thời gian điều trị thường kéo dài 10–21 ngày, tùy loại vi khuẩn và đáp ứng lâm sàng.

Biến chứng và di chứng có thể xảy ra

Mặc dù được điều trị kịp thời, viêm màng não mủ vẫn có thể để lại hậu quả lâu dài, đặc biệt nếu chẩn đoán trễ:

– Điếc thần kinh giác quan (thường do tổn thương dây thần kinh thính giác).
– Rối loạn học tập, giảm trí nhớ, động kinh.
– Liệt vận động hoặc rối loạn phối hợp.
– Tràn dịch dưới màng cứng hoặc áp xe não (hiếm nhưng nghiêm trọng).

Tỷ lệ tử vong dao động từ 5–30%, tùy tác nhân gây bệnh và thời điểm can thiệp. Vì vậy, phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh.

Cách phòng ngừa viêm màng não mủ hiệu quả

May mắn thay, nhiều dạng viêm màng não mủ có thể phòng ngừa bằng vắc xin:

– Vắc xin Hib: nằm trong chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ dưới 1 tuổi.
– Vắc xin phế cầu (PCV10/PCV13): khuyến cáo cho trẻ nhỏ và người trên 65 tuổi.
– Vắc xin não mô cầu (MenB, MenACWY): đặc biệt quan trọng với thanh thiếu niên, sinh viên sống tập trung, hoặc du lịch đến vùng dịch.

Ngoài ra, giữ vệ sinh cá nhân, tránh tiếp xúc gần với người ho sốt kéo dài, và điều trị dứt điểm các ổ nhiễm trùng tai – mũi – họng cũng giúp giảm nguy cơ.

Viêm màng não mủ là cấp cứu nội khoa nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện sớm và điều trị tích cực. Nếu bạn nghi ngờ người thân có dấu hiệu bất thường như sốt cao kèm cứng cổ hoặc thay đổi ý thức, đừng chần chừ – hãy đến bệnh viện ngay. Phòng bệnh bằng vắc xin là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân và con trẻ.