Trẻ hay bị ọe khan có phải do trào ngược dạ dày?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ lo lắng rất thực tế mà nhiều phụ huynh gặp phải. Tình trạng trẻ hay bị ọe khan — tức là có biểu hiện như muốn nôn nhưng không nôn được, kèm theo tiếng rặn, khóc hoặc đỏ mặt — thường liên quan đến hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, đặc biệt là cơ thắt tâm vị (cơ nối giữa thực quản và dạ dày) còn yếu. Tuy nhiên, nếu xảy ra thường xuyên, đây có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày – thực quản (GER) hoặc một số vấn đề khác cần được đánh giá kỹ.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, khi nào cần lo lắng, và cách hỗ trợ con an toàn tại nhà.
Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ hay bị ọe khan
– Trào ngược sinh lý: Rất thường gặp ở trẻ dưới 12–18 tháng tuổi do cơ thắt tâm vị chưa phát triển đầy đủ, khiến sữa dễ trào ngược lên thực quản khi bé nằm hoặc vận động mạnh sau ăn.
– Nuốt phải không khí khi bú: Dù bú mẹ hay bú bình, nếu trẻ ngậm không đúng khớp hoặc bú quá nhanh, bé có thể nuốt nhiều hơi, gây đầy bụng, khó chịu và ọe khan.
– Dị ứng hoặc không dung nạp protein sữa bò: Một số trẻ phản ứng với thành phần trong sữa công thức (hoặc qua sữa mẹ nếu mẹ ăn nhiều sản phẩm từ sữa), dẫn đến kích ứng đường tiêu hóa, nôn trớ, ọe khan.
– Nhiễm trùng đường hô hấp trên: Khi trẻ bị sổ mũi, dịch mũi chảy xuống họng (post-nasal drip) có thể kích thích phản xạ nôn hoặc ọe khan, đặc biệt khi nằm.
– Rối loạn vận động thực quản hoặc dị tật bẩm sinh hiếm gặp: Như hẹp thực quản, thoát vị hoành… — tuy ít gặp nhưng cần loại trừ nếu triệu chứng dai dẳng hoặc nặng.
Dấu hiệu cảnh báo cần đưa trẻ đi khám ngay
Bạn nên cho bé đi khám nhi nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:
– Sụt cân hoặc không tăng cân đều dù vẫn bú đủ.
– Ọe khan kèm nôn ra máu, dịch màu xanh/lục, hoặc chất nôn có mùi phân.
– Khó thở, tím tái, quấy khóc dữ dội sau mỗi lần ọe.
– Bé từ chối bú, gồng người, cong lưng khi ăn — dấu hiệu đau do trào ngược nặng.
– Triệu chứng kéo dài quá 12–18 tháng tuổi mà không cải thiện.
Tôi từng gặp nhiều trường hợp cha mẹ chủ quan nghĩ “lớn sẽ hết”, nhưng thực tế trẻ đã bị viêm thực quản do trào ngược mạn tính, ảnh hưởng đến dinh dưỡng và phát triển.
Cách giảm ọe khan và phòng ngừa tại nhà
– Vỗ ợ hơi đúng cách sau mỗi cữ bú: Bế trẻ thẳng đứng, vỗ nhẹ lưng 5–10 phút để đẩy khí trong dạ dày ra ngoài.
– Cho bú tư thế đầu cao: Giữ đầu bé cao hơn bụng khi bú và ít nhất 20–30 phút sau đó. Tránh đặt nằm ngay sau ăn.
– Chia nhỏ bữa bú: Thay vì bú no một lúc, hãy cho bé bú lượng vừa phải nhưng tăng số lần — giúp dạ dày không quá tải.
– Kiểm tra núm vú bình sữa: Chọn loại chảy chậm phù hợp độ tuổi để tránh bé nuốt hơi.
– Nếu nghi ngờ dị ứng sữa: Mẹ đang cho con bú có thể thử loại bỏ sữa bò khỏi khẩu phần 2–4 tuần; với trẻ uống sữa công thức, cần tham vấn bác sĩ trước khi đổi sang loại thủy phân.
Lưu ý: Không tự ý dùng thuốc chống trào ngược cho trẻ nhỏ mà không có chỉ định y khoa.
Khi nào ọe khan là “bình thường” và khi nào đáng lo?
Ở trẻ sơ sinh và dưới 6 tháng, ọe khan nhẹ, thỉnh thoảng, không ảnh hưởng đến tăng trưởng thì thường là sinh lý và sẽ tự hết khi hệ tiêu hóa trưởng thành. Tuy nhiên, nếu tần suất tăng, kèm theo các dấu hiệu bất thường như đã nêu, thì đây không còn là hiện tượng vô hại.
Theo kinh nghiệm lâm sàng của tôi, phần lớn trẻ ọe khan do trào ngược sinh lý, nhưng việc theo dõi sát sao và can thiệp sớm bằng điều chỉnh chăm sóc — chứ không phải chờ “lớn sẽ hết” — sẽ giúp bé ăn ngon, ngủ tốt và phát triển toàn diện. Nếu bạn thấy con ọe khan thường xuyên, kèm quấy khóc hoặc sụt cân, đừng chần chừ — hãy đưa bé đi khám để được chẩn đoán chính xác và hướng dẫn cụ thể phù hợp với tình trạng riêng của con.
