Trẻ em bị viêm phổi có nguy hiểm không và cần xử trí thế nào?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con mệt mỏi, ho và sốt — đặc biệt khi những dấu hiệu này xuất hiện ở trẻ nhỏ. Viêm phổi ở trẻ em có thể nguy hiểm, nhất là với trẻ dưới 5 tuổi, do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và khả năng bù trừ kém. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, đa số các trường hợp đều hồi phục tốt.
Viêm phổi ở trẻ thường do virus hoặc vi khuẩn gây ra, khiến nhu mô phổi (phần chứa các túi khí) bị viêm, sưng và tích dịch, làm cản trở quá trình trao đổi oxy. Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu cảnh báo và cách chăm sóc con phù hợp.
Nguyên nhân phổ biến gây viêm phổi ở trẻ em
– Nhiễm virus: Đây là nguyên nhân hàng đầu, đặc biệt trong mùa lạnh hoặc giao mùa. Các virus như RSV (Respiratory Syncytial Virus), cúm, adenovirus… dễ lây lan qua đường hô hấp và có thể dẫn đến viêm phổi thứ phát.
– Nhiễm vi khuẩn: Phế cầu (Streptococcus pneumoniae), Haemophilus influenzae, hoặc Mycoplasma pneumoniae (thường gặp ở trẻ lớn hơn) là những tác nhân vi khuẩn điển hình.
– Hít phải dị vật hoặc dịch dạ dày: Ở trẻ nhỏ, việc sặc sữa, nôn trớ rồi hít ngược vào phổi có thể gây viêm phổi hít – một tình huống cấp cứu.
– Yếu tố nguy cơ: Trẻ sinh non, suy dinh dưỡng, chưa tiêm vắc xin đầy đủ (đặc biệt vắc xin phế cầu, Hib, cúm), hoặc sống trong môi trường ô nhiễm, có người hút thuốc lá… đều dễ mắc viêm phổi hơn.
Dấu hiệu cảnh báo viêm phổi ở trẻ – Khi nào cần đi khám ngay?
Bạn nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu thấy một hoặc nhiều biểu hiện sau:
– Thở nhanh bất thường: Trên 50 lần/phút ở trẻ 2–12 tháng; trên 40 lần/phút ở trẻ 1–5 tuổi.
– Co kéo lồng ngực: Khi hít vào, phần dưới xương sườn lõm sâu vào – dấu hiệu cho thấy trẻ đang gắng sức để thở.
– Sốt cao kéo dài > 3 ngày, kèm ho ngày càng nặng, có đờm đặc hoặc màu xanh/vàng.
– Tím tái quanh môi hoặc đầu ngón tay, li bì, bỏ bú/bỏ ăn, khó đánh thức.
– Khó thở khi nằm, phải ngồi dậy mới thở được, hoặc thở khò khè, rít.
Tôi từng gặp nhiều phụ huynh chủ quan vì nghĩ “chỉ là cảm ho thông thường”, nhưng khi nhập viện thì trẻ đã suy hô hấp. Vì vậy, đừng đợi triệu chứng quá nặng mới hành động.
Cách chăm sóc và hỗ trợ trẻ tại nhà (khi chưa có chỉ định nhập viện)
Nếu bác sĩ chẩn đoán viêm phổi nhẹ và cho phép điều trị ngoại trú, bạn có thể giúp con mau hồi phục bằng cách:
– Cho trẻ uống thuốc đúng liều, đủ liệu trình – đặc biệt là kháng sinh (nếu có chỉ định). Không tự ý ngưng thuốc dù trẻ đã đỡ sốt.
– Bù đủ nước: Sữa, nước oresol, nước trái cây loãng… giúp làm loãng đờm và tránh mất nước do sốt.
– Vỗ rung long đờm: Vỗ nhẹ lưng trẻ 2–3 lần/ngày (sau bữa ăn 1–2 giờ) để hỗ trợ tống xuất dịch tiết.
– Giữ ấm nhưng không ủ quá kín, đảm bảo phòng thoáng khí, tránh khói bụi và khói thuốc lá.
– Theo dõi sát: Đo nhịp thở, nhiệt độ, mức độ tỉnh táo mỗi 4–6 giờ. Ghi lại để báo lại cho bác sĩ nếu tái khám.
Phòng ngừa viêm phổi cho trẻ – Những biện pháp hiệu quả từ sớm
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt với trẻ nhỏ:
– Tiêm chủng đầy đủ: Vắc xin phế cầu (PCV), Hib, cúm, sởi… là “lá chắn” quan trọng giúp giảm nguy cơ viêm phổi nặng.
– Nuôi con bằng sữa mẹ ít nhất 6 tháng đầu đời: Sữa mẹ cung cấp kháng thể tự nhiên, tăng cường miễn dịch.
– Vệ sinh mũi họng hàng ngày: Dùng nước muối sinh lý nhỏ/rửa mũi, nhất là sau khi đi chơi hoặc tiếp xúc nơi đông người.
– Không để trẻ tiếp xúc với người đang ho, sốt, và dạy trẻ rửa tay thường xuyên khi đã lớn.
– Cải thiện dinh dưỡng: Ăn đủ chất, đặc biệt kẽm, vitamin A, C – giúp niêm mạc hô hấp khỏe mạnh.
Viêm phổi ở trẻ em không phải chuyện nhỏ, nhưng cũng không đáng sợ nếu được xử trí kịp thời. Đa số trẻ đáp ứng tốt với điều trị nội trú hoặc ngoại trú, miễn là cha mẹ phát hiện sớm và tuân thủ hướng dẫn y tế.
Nếu con bạn đang có các dấu hiệu nghi ngờ, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đi khám trong vòng 24 giờ. Một chẩn đoán sớm có thể ngăn ngừa biến chứng như áp xe phổi, tràn dịch màng phổi, thậm chí suy hô hấp.
Tôi luôn khuyên các bậc phụ huynh: “Khi nghi ngờ, hãy hành động như thể đó là thật.” An toàn cho con bạn luôn là ưu tiên hàng đầu.
