Trẻ dưới 1 tuổi bị sởi có nguy hiểm không?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con nhỏ sốt cao và nổi ban – đặc biệt là ở độ tuổi dưới 12 tháng, khi hệ miễn dịch còn non nớt và chưa được bảo vệ đầy đủ bởi vắc-xin. Bệnh sởi ở trẻ dưới 1 tuổi không chỉ tiến triển nhanh mà còn dễ dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được theo dõi sát sao. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ từng giai đoạn, cách chăm sóc đúng và những dấu hiệu cảnh báo bạn cần đưa con đi khám ngay.

Bệnh sởi ở trẻ dưới 1 tuổi tiến triển qua những giai đoạn nào?

Bệnh sởi do vi-rút Morbillivirus gây ra, lây mạnh qua đường hô hấp và có thời gian ủ bệnh khá ngắn. Ở trẻ sơ sinh và dưới 1 tuổi, các giai đoạn thường diễn ra nhanh và triệu chứng có thể nặng hơn so với trẻ lớn:

– Thời gian ủ bệnh: Khoảng 8–11 ngày, trẻ chưa có triệu chứng rõ rệt.

– Giai đoạn tiền triệu (2–4 ngày): Sốt cao (39–40°C), ho khan, sổ mũi, hắt hơi, mắt đỏ và chảy nước mắt – dễ nhầm với cảm cúm thông thường. Đặc biệt, đốm Koplik (những chấm trắng nhỏ như hạt vừng trên niêm mạc má) là dấu hiệu đặc trưng giúp chẩn đoán sớm sởi, thường xuất hiện 1–2 ngày trước khi phát ban.

– Giai đoạn phát ban (ngày 3–5 của bệnh): Ban đỏ sần, lan từ sau tai → trán → mặt → cổ → thân mình → tay chân. Khi ban lan đến chân, sốt thường giảm.

– Giai đoạn hồi phục: Ban mờ dần theo thứ tự xuất hiện, để lại vết thâm “da hổ” – dấu hiệu nhận biết điển hình sau sởi.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trẻ dưới 1 tuổi nhập viện muộn vì cha mẹ nhầm sởi với sốt phát ban thông thường. Việc nhận biết sớm đốm Koplik hoặc diễn tiến sốt + ho + mắt đỏ liên tục >3 ngày là chìa khóa để can thiệp kịp thời.

Sởi ở trẻ nhỏ có nguy hiểm không? Biến chứng thường gặp là gì?

Có, sởi rất nguy hiểm ở trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt nếu chưa tiêm vắc-xin (vì trẻ dưới 9 tháng thường chưa đủ tuổi tiêm mũi đầu tiên). Nguy cơ biến chứng cao do:

– Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện: Vi-rút sởi còn gây suy giảm miễn dịch tạm thời kéo dài 2–3 tháng, khiến trẻ dễ mắc thêm các bệnh nhiễm trùng khác.

– Biến chứng thường gặp: – Viêm phổi (nguyên nhân tử vong hàng đầu do sởi). – Viêm tai giữa → có thể dẫn đến điếc nếu không điều trị. – Tiêu chảy nặng → mất nước, suy dinh dưỡng. – Viêm não (hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm, tỷ lệ tử vong ~10–15%, để lại di chứng thần kinh vĩnh viễn ở 20–30% ca sống sót).

Cách chăm sóc trẻ bị sởi đúng và an toàn

Hiện không có thuốc đặc trị sởi, nên điều trị chủ yếu là hỗ trợ và phòng biến chứng:

– Hạ sốt an toàn: Dùng paracetamol theo cân nặng (không dùng aspirin). Ibuprofen có thể dùng nếu bác sĩ cho phép, nhưng tránh khi trẻ nôn nhiều hoặc mất nước.

– Bù nước đầy đủ: Cho trẻ bú mẹ thường xuyên, uống oresol hoặc nước trái cây loãng. Mất nước là nguyên nhân khiến bệnh trở nặng nhanh.

– Bổ sung vitamin A: Đây là can thiệp then chốt theo khuyến cáo của WHO. Trẻ dưới 6 tháng: 50.000 IU; 6–12 tháng: 100.000 IU, uống 2 ngày liên tiếp. Vitamin A giúp giảm 50% nguy cơ tử vong và bảo vệ mắt.

– Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa bằng nước ấm hàng ngày, lau mắt bằng nước muối sinh lý, giữ phòng thoáng – không kiêng gió, kiêng nước như quan niệm cũ.

– Nghỉ ngơi: Tránh ánh sáng mạnh (do viêm kết mạc), giữ trẻ ở nơi yên tĩnh, ấm áp nhưng không bí.

Những sai lầm cần tránh khi chăm sóc trẻ bị sởi

– Che kín, không tắm: Gây bí mồ hôi, tăng thân nhiệt, dễ bội nhiễm da.

– Kiêng ăn: Trẻ cần dinh dưỡng để hồi phục. Nên cho ăn cháo loãng, sữa, trái cây mềm – tránh đồ cay, nhiều dầu mỡ.

– Tự ý dùng kháng sinh: Sởi do vi-rút, kháng sinh không có tác dụng trừ khi có bội nhiễm (do bác sĩ chỉ định).

– Chủ quan vì “chỉ là ban”: Nếu trẻ mệt lả, bỏ bú, thở nhanh, co giật – phải đi viện ngay.

Phát ban sởi có ngứa không? Bao lâu thì khỏi?

Phát ban sởi điển hình KHÔNG gây ngứa. Nếu trẻ gãi nhiều hoặc da nổi mẩn ngứa, đó có thể là: – Bội nhiễm da do vệ sinh kém. – Dị ứng thuốc. – Hoặc nhầm với các bệnh khác như sốt phát ban do vi-rút khác, tay-chân-miệng.

Thời gian hồi phục trung bình là 7–10 ngày kể từ khi sốt. Trẻ dưới 1 tuổi có thể kéo dài hơn, đặc biệt nếu có biến chứng. Với chăm sóc đúng, đa số trẻ phục hồi hoàn toàn – nhưng phòng bệnh vẫn là cách tốt nhất.

Sởi ở trẻ dưới 1 tuổi là tình huống y khoa cần theo dõi sát. Dù không có thuốc đặc trị, nhưng chăm sóc đúng cách – đặc biệt là bù nước, vitamin A và phát hiện sớm biến chứng – có thể cứu sống trẻ. Tôi luôn khuyên các phụ huynh: đừng chờ đến khi nổi ban mới lo, mà hãy cảnh giác ngay từ cơn sốt kéo dài kèm ho, sổ mũi và mắt đỏ ở trẻ nhỏ chưa tiêm vắc-xin. Và quan trọng nhất: hãy tiêm vắc-xin sởi đầy đủ theo lịch – đó là lá chắn vững chắc nhất cho con bạn.