Trẻ bị viêm phổi có nguy hiểm không và cần xử trí thế nào?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của một người cha, người mẹ khi thấy con ho kéo dài và có biểu hiện bất thường. Viêm phổi ở trẻ em có thể rất nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu được can thiệp sớm, đa số trường hợp đều đáp ứng tốt và hồi phục hoàn toàn.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo, cách chăm sóc và phòng ngừa để bạn yên tâm hơn trong việc theo dõi sức khỏe con mình.
Nguyên nhân phổ biến gây viêm phổi ở trẻ
Viêm phổi ở trẻ em chủ yếu do nhiễm trùng, và tác nhân gây bệnh thay đổi theo độ tuổi:
– Virus: Là nguyên nhân hàng đầu ở trẻ nhỏ (dưới 2 tuổi), đặc biệt là virus hợp bào hô hấp (RSV), adenovirus, hoặc cúm.
– Vi khuẩn: Như Streptococcus pneumoniae (phế cầu), Haemophilus influenzae, hoặc Mycoplasma pneumoniae (thường gặp ở trẻ lớn hơn).
– Nấm hoặc ký sinh trùng: Hiếm gặp, thường xảy ra ở trẻ suy giảm miễn dịch.
– Hít phải dị vật hoặc dịch dạ dày: Có thể dẫn đến viêm phổi hít, đặc biệt ở trẻ nhỏ chưa kiểm soát được phản xạ nuốt.
Tôi từng gặp nhiều bé nhập viện muộn vì cha mẹ nhầm lẫn viêm phổi với cảm cúm thông thường – điều này làm tăng nguy cơ biến chứng như tràn dịch màng phổi, suy hô hấp, thậm chí nhiễm trùng huyết.
Dấu hiệu cảnh báo viêm phổi ở trẻ – Khi nào cần đi khám ngay?
Không phải lúc nào viêm phổi cũng khởi phát dữ dội. Nhiều trẻ chỉ ho nhẹ ban đầu, nhưng diễn tiến nhanh. Bạn nên đưa con đi khám ngay nếu thấy các dấu hiệu sau:
– Thở nhanh: >50 lần/phút ở trẻ dưới 1 tuổi; >40 lần/phút ở trẻ 1–5 tuổi.
– Co lõm lồng ngực khi hít vào (phần dưới xương sườn bị kéo sâu vào trong).
– Sốt cao liên tục (>38.5°C) kéo dài trên 3 ngày, hoặc sốt lại sau khi đã hạ.
– Ho có đờm đặc, vàng/xanh, hoặc ho ra máu (hiếm nhưng rất nghiêm trọng).
– Chán ăn, bỏ bú, mệt lả, li bì hoặc khó đánh thức.
– Tím tái quanh môi hoặc đầu ngón tay, đặc biệt khi khóc hoặc bú.
Lưu ý: Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 3 tháng tuổi có thể không sốt, mà chỉ biểu hiện qua bỏ bú, thở khò khè, hoặc ngừng thở ngắn – đây là tình huống cấp cứu.
Cách chăm sóc trẻ bị viêm phổi tại nhà (khi bác sĩ cho phép)
Nếu bác sĩ chẩn đoán viêm phổi nhẹ và cho phép điều trị ngoại trú, bạn có thể hỗ trợ con hồi phục nhanh hơn bằng những biện pháp sau:
– Tuân thủ đúng đơn thuốc: Đặc biệt là kháng sinh (nếu có chỉ định), uống đủ liều và đủ thời gian – không tự ý ngưng khi thấy con đỡ.
– Bù đủ nước: Cho trẻ bú mẹ thường xuyên hoặc uống oresol/nước ấm để tránh mất nước và làm loãng đờm.
– Vỗ rung long đờm: Vỗ nhẹ lưng trẻ 2–3 lần/ngày (sau bữa ăn 1–2 giờ) để giúp tống xuất dịch tiết.
– Giữ ấm nhưng không ủ quá kín: Tránh gió lùa, nhưng không nên mặc quá nhiều lớp khiến trẻ toát mồ hôi.
– Theo dõi sát: Đo nhịp thở, thân nhiệt và mức độ tỉnh táo mỗi 4–6 giờ.
Tuyệt đối không dùng thuốc ho ức chế trung ương (như codein) cho trẻ dưới 6 tuổi – vì có thể làm đờm ứ đọng, nặng thêm tình trạng viêm phổi.
Biến chứng và yếu tố nguy cơ làm viêm phổi trở nặng
Một số trẻ có nguy cơ cao diễn tiến nặng hoặc tái phát viêm phổi, bao gồm:
– Trẻ sinh non, suy dinh dưỡng nặng, hoặc chưa tiêm vắc-xin đầy đủ (đặc biệt là vắc-xin phế cầu, Hib, cúm).
– Trẻ mắc bệnh nền: tim bẩm sinh, hen suyễn, xơ nang, suy giảm miễn dịch.
– Sống trong môi trường ô nhiễm, khói thuốc lá, hoặc đông người.
Biến chứng thường gặp nếu điều trị muộn:
– Tràn dịch màng phổi
– Áp-xe phổi
– Suy hô hấp cấp
– Nhiễm trùng lan rộng (viêm màng não, nhiễm trùng huyết)
Lời khuyên từ bác sĩ: Phòng ngừa luôn tốt hơn điều trị
Viêm phổi ở trẻ hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu chúng ta chủ động:
– Tiêm chủng đầy đủ: Vắc-xin phế cầu (PCV), Hib, cúm, sởi – đều giúp giảm nguy cơ viêm phổi nghiêm trọng.
– Nuôi con bằng sữa mẹ tối thiểu 6 tháng đầu: Sữa mẹ cung cấp kháng thể tự nhiên bảo vệ đường hô hấp.
– Giữ môi trường sống sạch, thoáng, không khói thuốc.
– Rửa tay thường xuyên cho cả trẻ và người chăm sóc – đây là “vắc-xin” đơn giản nhưng hiệu quả nhất.
Viêm phổi ở trẻ em có thể nhẹ, nhưng cũng có thể diễn tiến nhanh và nguy hiểm. Đừng chờ “tự khỏi” khi con ho kéo dài kèm sốt hoặc thở bất thường. Việc thăm khám sớm không chỉ giúp chẩn đoán chính xác mà còn ngăn ngừa những hậu quả đáng tiếc. Trong hơn 15 năm hành nghề nhi khoa, tôi luôn khuyên phụ huynh: “Khi nghi ngờ – hãy đi khám. An toàn cho con luôn là ưu tiên số một.”
