Trẻ bị sởi có những biểu hiện điển hình nào qua từng giai đoạn?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con sốt cao kèm phát ban – đặc biệt trong bối cảnh sởi vẫn có thể bùng phát ở những trẻ chưa tiêm vắc xin đầy đủ. Bệnh sởi ở trẻ em không phải chỉ là “phát ban thông thường”, mà là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus, có diễn tiến rõ ràng qua ba giai đoạn đặc trưng, giúp phân biệt với các nguyên nhân phát ban khác. Tôi sẽ giải thích cụ thể để bạn dễ nhận biết và xử trí kịp thời.
Các giai đoạn điển hình của bệnh sởi ở trẻ em
Giai đoạn khởi phát (2–4 ngày đầu): Sốt cao và “cảm cúm nặng”
Đây là giai đoạn dễ nhầm với cảm lạnh hoặc cúm, nhưng có những dấu hiệu cảnh báo sớm: – Sốt cao đột ngột (39–40°C), thường không đáp ứng tốt với thuốc hạ sốt thông thường.
– Viêm long đường hô hấp trên: ho khan kéo dài, chảy nước mũi trong rồi đặc dần, hắt hơi liên tục.
– Viêm kết mạc: mắt đỏ, chảy nước mắt, sợ ánh sáng – trẻ thường dụi mắt và quấy khóc.
– Hạt Koplik: dấu hiệu đặc trưng nhất của sởi, xuất hiện 1–2 ngày trước khi ban nổi. Đó là những chấm trắng nhỏ như hạt cát, nằm trên nền niêm mạc má đỏ, đối diện với răng hàm. Dấu hiệu này rất quan trọng vì giúp chẩn đoán sớm trước khi ban xuất hiện, nhưng lại dễ bị bỏ qua nếu không soi kỹ miệng trẻ.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều phụ huynh chỉ nghĩ con “bị cảm”, đến khi ban nổi khắp người mới hoảng hốt – lúc đó virus đã lây lan cho nhiều trẻ khác.
Giai đoạn toàn phát (ngày 3–7): Ban sởi xuất hiện theo trình tự “từ trên xuống”
Ban sởi không xuất hiện ngẫu nhiên, mà tuân theo một trình tự rất đặc trưng: – Ngày đầu tiên: ban đỏ dạng dát-sẩn (phẳng hoặc hơi gồ), xuất hiện sau tai và gáy.
– Ngày thứ 2: lan nhanh lên mặt, trán, cổ – trẻ thường trông rất mệt, mắt đỏ, ho nhiều.
– Ngày 3–4: ban tiếp tục lan xuống ngực, bụng, rồi đến tay và chân.
Đặc điểm nhận biết ban sởi: – Màu hồng đến đỏ, khi ấn căng da thì ban biến mất tạm thời (khác với ban do sốt xuất huyết, không mất khi căng da).
– Trẻ vẫn sốt cao, thậm chí sốt tăng trở lại khi ban lan rộng.
– Có thể kèm tiêu chảy, nôn, chán ăn – đặc biệt ở trẻ nhỏ hoặc suy dinh dưỡng.
Giai đoạn hồi phục (sau ngày thứ 7–10): Ban lặn, để lại dấu vết
– Ban mờ dần theo đúng trình tự xuất hiện: từ mặt xuống chân.
– Da thường để lại vết thâm nâu nhạt hoặc “vằn da hổ” (do rối loạn sắc tố sau viêm) – đây là dấu hiệu giúp phân biệt sởi với các phát ban khác.
– Sốt, ho, sổ mũi giảm dần, trẻ bắt đầu ăn uống trở lại và hồi phục sức khỏe.
Dấu hiệu cảnh báo biến chứng – cần đi viện ngay khi thấy các biểu hiện sau
Mặc dù đa số trẻ hồi phục tốt, sởi có thể gây biến chứng nặng, đặc biệt ở trẻ dưới 1 tuổi, suy dinh dưỡng, hoặc chưa tiêm vắc xin. Bạn cần đưa trẻ đi khám ngay lập tức nếu thấy: – Khó thở, thở nhanh, rút lõm lồng ngực → dấu hiệu viêm phổi (biến chứng tử vong hàng đầu).
– Co giật, li bì, hôn mê → nghi ngờ viêm não.
– Tiêu chảy nặng, mất nước, hoặc loét giác mạc (do thiếu vitamin A).
– Sốt kéo dài trên 5 ngày hoặc tái sốt sau khi đã hạ.
Lưu ý: Biến chứng không luôn đi kèm phát ban rõ – có trường hợp ban mờ nhạt nhưng trẻ lại suy hô hấp nặng. Vì vậy, không nên chủ quan chỉ vì “ban đã bay”.
Phòng ngừa và lời khuyên từ bác sĩ
– Tiêm vắc xin sởi (hoặc MMR) là cách duy nhất và hiệu quả nhất để phòng bệnh. Lịch tiêm chuẩn: mũi 1 lúc 9 tháng, mũi 2 lúc 18 tháng.
– Nếu nghi ngờ con mắc sởi, hạn chế cho trẻ đến trường hoặc nơi đông người để tránh lây lan.
– Không tự ý dùng kháng sinh – sởi do virus, kháng sinh không có tác dụng, chỉ dùng khi có bội nhiễm.
– Bổ sung vitamin A theo hướng dẫn của bác sĩ – giúp giảm nguy cơ biến chứng, đặc biệt ở trẻ suy dinh dưỡng.
Kết luận: Bệnh sởi ở trẻ em có diễn tiến rõ rệt qua ba giai đoạn, với hạt Koplik và trình tự phát ban “từ trên xuống” là hai dấu hiệu then chốt giúp chẩn đoán sớm. Dù đa số lành tính, sởi vẫn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nặng nếu không theo dõi sát. Tiêm vắc xin đầy đủ không chỉ bảo vệ con bạn, mà còn góp phần ngăn chặn dịch bệnh trong cộng đồng. Nếu bạn thấy con có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán chính xác và hướng dẫn chăm sóc phù hợp.
