Trẻ bị nhiễm khuẩn đường ruột có nguy hiểm không?
Chào bạn, tình trạng bạn mô tả rất thường gặp trong phòng khám nhi của tôi. Nhiễm khuẩn đường ruột ở trẻ nhỏ không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng có thể diễn tiến nhanh và gây mất nước nghiêm trọng nếu không được theo dõi sát. Nguyên nhân chủ yếu là do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng xâm nhập vào hệ tiêu hóa – thường qua con đường ăn uống không đảm bảo vệ sinh hoặc do hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử lý an toàn để bạn yên tâm hơn khi chăm sóc con.
Nguyên nhân phổ biến gây nhiễm khuẩn đường ruột ở trẻ
– Vệ sinh kém: Trẻ nhỏ thường hay đưa tay, đồ chơi hoặc vật dụng bẩn vào miệng. Nếu không rửa tay thường xuyên – đặc biệt sau khi đi vệ sinh hoặc trước khi ăn – vi khuẩn dễ dàng xâm nhập vào đường ruột.
– Thực phẩm không an toàn: Ăn phải thức ăn ôi thiu, nước uống không đun sôi, rau củ chưa rửa sạch… là những “cửa ngõ” quen thuộc cho mầm bệnh như Salmonella, E. coli hay Rotavirus.
– Hệ miễn dịch và tiêu hóa chưa hoàn thiện: Trẻ dưới 2 tuổi có hàng rào niêm mạc ruột mỏng, hệ vi sinh đường ruột chưa ổn định nên dễ bị tấn công bởi tác nhân gây bệnh.
– Lạm dụng kháng sinh: Việc dùng kháng sinh không đúng chỉ định có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại phát triển.
Dấu hiệu cảnh báo cần đưa trẻ đi khám ngay
Không phải mọi trường hợp tiêu chảy đều cần nhập viện, nhưng bạn nên cảnh giác nếu trẻ có các biểu hiện sau:
– Tiêu chảy kéo dài trên 2 ngày, phân lỏng nhiều lần/ngày, có thể kèm chất nhầy hoặc máu.
– Nôn liên tục, không giữ được nước hay thức ăn, khiến trẻ không thể bù đủ dịch.
– Dấu hiệu mất nước rõ rệt: khóc không có nước mắt, miệng khô, tiểu ít (dưới 3 lần/ngày), mắt trũng, da chùng.
– Sốt cao trên 38,5°C kéo dài hoặc kèm theo li bì, co giật.
– Đau bụng dữ dội, quằn quại, hoặc bụng chướng cứng – đây có thể là dấu hiệu của biến chứng nặng hơn.
Cách xử lý tại nhà và phòng ngừa hiệu quả
Trong đa số trường hợp nhẹ, bạn hoàn toàn có thể chăm sóc trẻ tại nhà nếu theo dõi sát và bù đủ nước:
– Bù nước và điện giải: Dùng oresol pha đúng liều (không pha đặc hay loãng) và cho trẻ uống từng ngụm nhỏ, thường xuyên. Tránh nước ngọt, nước trái cây đậm đặc vì có thể làm tiêu chảy nặng hơn.
– Tiếp tục cho ăn: Nếu trẻ còn bú mẹ, hãy tiếp tục cho bú. Với trẻ lớn hơn, nên cho ăn thức ăn dễ tiêu như cháo loãng, khoai, chuối – tránh dầu mỡ, sữa bò nguyên kem trong vài ngày đầu.
– Giữ vệ sinh nghiêm ngặt: Rửa tay cho trẻ và người chăm sóc bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi thay tã. Khử trùng đồ chơi, mặt bàn, tay nắm cửa thường xuyên.
– Không tự ý dùng thuốc: Đặc biệt là thuốc cầm tiêu chảy (như loperamide) – chúng có thể giữ vi khuẩn trong ruột và làm bệnh nặng hơn. Kháng sinh chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ.
– Bổ sung men vi sinh hợp lý: Một số chủng probiotic như Lactobacillus rhamnosus GG hoặc Saccharomyces boulardii đã được chứng minh giúp rút ngắn thời gian tiêu chảy. Tuy nhiên, không nên dùng men vi sinh dạng sữa chua khi trẻ đang nôn nhiều hoặc tiêu chảy cấp nặng.
Nhiễm khuẩn đường ruột ở trẻ nhỏ thường lành tính và tự khỏi trong 3–7 ngày, nhưng nguy cơ mất nước luôn là mối đe dọa lớn nhất – đặc biệt với trẻ dưới 2 tuổi. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều phụ huynh chủ quan vì “chỉ thấy tiêu chảy nhẹ”, đến khi trẻ li bì, tiểu ít mới đưa đi thì đã cần truyền dịch.
Vì vậy, hãy ưu tiên bù nước sớm, theo dõi sát các dấu hiệu nguy hiểm và đừng ngần ngại đưa trẻ đi khám nếu có bất kỳ biểu hiện bất thường nào. Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh – việc giữ vệ sinh ăn uống và tiêm phòng đầy đủ (như vắc xin Rotavirus) là “lá chắn” vững chắc nhất cho hệ tiêu hóa non nớt của con bạn.
