Sởi và sốt phát ban có gì khác nhau?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con sốt và nổi ban. Sởi và sốt phát ban đều gây sốt và phát ban, nhưng bản chất, mức độ nguy hiểm và cách xử trí hoàn toàn khác nhau. Sởi do virus sởi gây ra, có khả năng lây lan mạnh và dễ dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. Trong khi đó, sốt phát ban thường lành tính, do nhiều virus khác nhau (như virus Rubella hoặc virus đường ruột) và thường tự khỏi sau vài ngày.

Dưới đây, tôi sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng hai bệnh này dựa trên các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng, diễn tiến và nguy cơ biến chứng.

Nguyên nhân và đặc điểm dịch tễ

– Sởi: Gây ra bởi virus sởi (thuộc họ Paramyxoviridae, chi Morbillivirus). Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây qua đường hô hấp, rất dễ bùng phát thành dịch nếu không tiêm phòng.

– Sốt phát ban: Thường do nhiều virus khác nhau, phổ biến nhất là virus Rubella hoặc virus đường ruột (như enterovirus). Bệnh cũng lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc, nhưng ít nguy hiểm hơn và hiếm khi gây dịch lớn.

Triệu chứng khởi phát và diễn tiến lâm sàng

– Sởi:

1. Sốt rất cao (39–40°C) ngay từ đầu, kéo dài 3–5 ngày.
2. Kèm theo ho khan, chảy nước mũi, mắt đỏ (viêm kết mạc) — đây là “tam chứng” đặc trưng giúp nhận diện sớm.
3. Ban mọc theo trình tự rõ rệt: sau tai → mặt → cổ → ngực/bụng → lan xuống chân. Ban đậm màu, nổi gồ, có thể nhập lại thành mảng.
4. Sốt không giảm khi ban mọc, thậm chí còn tăng cao hơn.

– Sốt phát ban:

1. Sốt vừa phải (thường dưới 39°C), trẻ vẫn tỉnh táo, chơi đùa được.
2. Không có triệu chứng hô hấp rõ rệt như ho, sổ mũi hay mắt đỏ.
3. Ban xuất hiện đồng loạt khắp cơ thể, màu đỏ tươi, mịn, ít gồ, không theo thứ tự.
4. Sốt giảm nhanh hoặc hết hẳn ngay khi ban nổi — đây là điểm khác biệt quan trọng.

Biến chứng và mức độ nguy hiểm

– Sởi là bệnh nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, suy dinh dưỡng hoặc chưa tiêm vắc-xin. Biến chứng thường gặp gồm:

1. Viêm phổi (nguyên nhân hàng đầu gây tử vong)
2. Viêm não (dù hiếm nhưng rất nặng)
3. Viêm tai giữa, tiêu chảy kéo dài
4. Ở phụ nữ mang thai: có thể sảy thai hoặc sinh non

– Sốt phát ban thường lành tính, tự khỏi trong 3–5 ngày mà không để lại di chứng. Tuy nhiên, nếu do virus Rubella, phụ nữ mang thai nhiễm bệnh trong 3 tháng đầu có nguy cơ cao gây dị tật bẩm sinh cho thai nhi (hội chứng Rubella bẩm sinh).

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Bạn nên đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:

– Sốt cao không hạ sau 3 ngày, đặc biệt khi ban đã mọc

– Trẻ li bì, bỏ bú, nôn nhiều, khó thở

– Ban xuất huyết (ấn không mất màu), hoặc kèm theo co giật, đau đầu dữ dội

– Có tiền sử chưa tiêm vắc-xin sởi và tiếp xúc với người nghi mắc sởi

Phòng ngừa và lời khuyên từ bác sĩ

– Vắc-xin là biện pháp phòng sởi hiệu quả nhất. Lịch tiêm chủng quốc gia khuyến cáo tiêm mũi 1 lúc 9 tháng tuổi và mũi 2 lúc 18 tháng. Vắc-xin MMR (sởi – quai bị – rubella) cũng giúp phòng Rubella.

– Với sốt phát ban do virus khác, không có vắc-xin đặc hiệu, nên cần giữ vệ sinh, tránh tiếp xúc với người bệnh và tăng cường dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng.

– Không tự ý dùng kháng sinh vì cả hai bệnh đều do virus, kháng sinh không có tác dụng và có thể gây hại.

Tóm lại, sởi và sốt phát ban tuy giống nhau ở biểu hiện sốt và ban, nhưng khác biệt rõ rệt về nguyên nhân, diễn tiến và mức độ nguy hiểm. Nếu con bạn chưa tiêm vắc-xin sởi và có kèm theo ho, sổ mũi, mắt đỏ, bạn nên nghi ngờ sởi và cho trẻ đi khám sớm. Việc chẩn đoán kịp thời không chỉ giúp điều trị đúng mà còn ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng.