Nhịp thở bình thường của trẻ em là bao nhiêu, có cần lo lắng?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi theo dõi nhịp thở của con – đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, vì hệ hô hấp của các bé còn non nớt và dễ thay đổi. Nhịp thở bình thường ở trẻ khác biệt rõ rệt theo độ tuổi, và việc nhận biết khi nào nhịp thở trở nên bất thường là rất quan trọng để phát hiện sớm các vấn đề hô hấp.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ từng khía cạnh liên quan đến nhịp thở ở trẻ, giúp bạn theo dõi và phản ứng kịp thời nếu cần.

Nhịp thở bình thường của trẻ theo từng độ tuổi

Nhịp thở (số lần hít vào – thở ra trong 1 phút) ở trẻ thay đổi theo lứa tuổi và trạng thái (ngủ, thức, vận động). Dưới đây là khoảng tham chiếu lâm sàng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các hướng dẫn nhi khoa quốc tế công nhận:

– Trẻ sơ sinh (0–1 tháng): 30–60 lần/phút

– Trẻ 1–6 tháng: 30–50 lần/phút

– Trẻ 6–12 tháng: 25–40 lần/phút

– Trẻ 1–3 tuổi: 20–30 lần/phút

– Trẻ 3–6 tuổi: 20–25 lần/phút

– Trẻ 6–12 tuổi: 16–22 lần/phút

– Trẻ trên 12 tuổi: 12–20 lần/phút

Lưu ý: Nhịp thở thường nhanh hơn khi trẻ thức, khóc hoặc sốt, và chậm hơn khi ngủ sâu. Do đó, nên đo khi trẻ đang ngủ hoặc ở trạng thái yên tĩnh.

Cách đếm nhịp thở của trẻ chính xác nhất

Để đo nhịp thở chính xác, bạn nên:

– Đo khi trẻ đang ngủ hoặc yên lặng, không khóc, không bú.

– Quan sát lồng ngực: mỗi lần ngực phồng lên (hít vào) tính là 1 nhịp.

– Đếm đủ 60 giây (không ước lượng trong 15–30 giây rồi nhân lên, vì nhịp thở trẻ có thể không đều).

– Không để trẻ biết bạn đang đếm, vì điều này có thể làm trẻ thay đổi nhịp thở.

Trong phòng khám, tôi thường hướng dẫn phụ huynh đếm nhịp thở khi trẻ ngủ – đây là thời điểm phản ánh chính xác nhất tình trạng hô hấp cơ bản.

Khi nào thở nhanh ở trẻ được coi là bất thường?

Theo tiêu chuẩn của WHO, thở nhanh (tachypnea) ở trẻ được xác định khi:

– Dưới 2 tháng tuổi: ≥ 60 lần/phút

– 2–12 tháng: ≥ 50 lần/phút

– 1–5 tuổi: ≥ 40 lần/phút

Thở nhanh là dấu hiệu cảnh báo sớm của viêm phổi hoặc suy hô hấp ở trẻ nhỏ – đặc biệt nếu đi kèm sốt, ho, bú kém hoặc mệt lả. Nhiều phụ huynh chủ quan vì trẻ “vẫn chơi, vẫn cười”, nhưng thực tế, trẻ có thể suy hô hấp mà không biểu hiện rõ ràng như người lớn.

Dấu hiệu khác cảnh báo trẻ đang khó thở hoặc suy hô hấp

Ngoài thở nhanh, bạn cần lưu ý các dấu hiệu sau – chúng cho thấy trẻ đang phải gắng sức để thở:

– Rút lõm lồng ngực: phần dưới xương ức hoặc giữa các xương sườn bị lõm sâu khi hít vào.

– Phập phồng cánh mũi: trẻ mở rộng lỗ mũi khi thở.

– Thở rên hoặc khò khè: âm thanh bất thường khi thở ra.

– Tím tái quanh môi, đầu ngón tay/chân: dấu hiệu thiếu oxy nghiêm trọng.

– Bỏ bú, li bì, khó đánh thức: biểu hiện suy hô hấp muộn, rất nguy hiểm.

Nếu bạn thấy bất kỳ dấu hiệu nào trên, đặc biệt là ở trẻ dưới 1 tuổi, hãy đưa trẻ đi khám ngay lập tức.

Trẻ sơ sinh ngừng thở bao lâu thì đáng lo?

Hiện tượng ngừng thở ngắn (<10 giây), sau đó thở lại bình thường, có thể gặp ở trẻ sơ sinh khỏe mạnh, đặc biệt trong giấc ngủ REM (giai đoạn ngủ nông). Đây gọi là ngừng thở chu kỳ (periodic breathing), thường vô hại nếu:

– Trẻ không tím tái

– Không có co giật

– Tự thở lại sau <10–15 giây

Tuy nhiên, nếu trẻ ngừng thở ≥20 giây, hoặc kèm tím tái, mềm nhũn, mất phản xạ, đó là ngừng thở bệnh lý – cần can thiệp y tế khẩn cấp. Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp trẻ bị ngừng thở do trào ngược, co giật, hoặc bất thường thần kinh – nên không nên chủ quan.

Trẻ thở không đều có bình thường không?

Ở trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng, nhịp thở thường không đều – lúc nhanh, lúc chậm, thậm chí có quãng ngưng ngắn. Điều này là bình thường, do trung tâm điều hòa hô hấp ở não bộ chưa trưởng thành.

Tuy nhiên, nếu trẻ trên 6 tháng mà vẫn thở rất không đều, kèm mệt mỏi, bú kém, hoặc có biểu hiện bất thường khác, thì cần đánh giá thêm.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay vì vấn đề nhịp thở?

Bạn nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu:

– Trẻ dưới 2 tháng có nhịp thở ≥60 lần/phút

– Có dấu hiệu co kéo lồng ngực, phập phồng cánh mũi, tím tái

– Ngừng thở ≥20 giây hoặc ngắn hơn nhưng kèm tím tái/li bì

– Thở rất nhanh kèm sốt, ho, bú kém, mệt lả

– Trẻ khó đánh thức, li bì, hoặc co giật

Đặc biệt với trẻ sơ sinh, mọi thay đổi bất thường về hô hấp đều cần được đánh giá y khoa sớm – vì các bé có thể suy sụp rất nhanh mà không có dấu hiệu báo trước rõ ràng.

Nhịp thở ở trẻ thay đổi theo độ tuổi và trạng thái sinh lý, nhưng thở nhanh hoặc khó thở thường là dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh lý hô hấp – đặc biệt là viêm phổi. Việc theo dõi nhịp thở đúng cách và nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm sẽ giúp bạn can thiệp kịp thời, tránh biến chứng nghiêm trọng. Nếu bạn thấy con có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào về hô hấp, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt.