Em bé bị vàng da có nguy hiểm không và khi nào cần đi khám?

Chào bạn,

Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng rất thường gặp, đặc biệt trong tuần đầu sau sinh. Trong đa số trường hợp, đây là vàng da sinh lý – một hiện tượng lành tính và tự hết sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu mức độ vàng da xuất hiện sớm, tiến triển nhanh hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường khác, đó có thể là vàng da bệnh lý, cần can thiệp y tế kịp thời để tránh biến chứng nghiêm trọng như tổn thương não.

Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, cách nhận biết và xử trí phù hợp khi em bé bị vàng da.

Nguyên nhân khiến em bé bị vàng da

Vàng da xảy ra do sự tích tụ bilirubin – một sắc tố màu vàng hình thành khi hồng cầu cũ bị phá hủy. Gan của trẻ sơ sinh còn non nớt, chưa đủ khả năng chuyển hóa và đào thải bilirubin hiệu quả, dẫn đến hiện tượng vàng da. Cụ thể:

– Vàng da sinh lý: Xuất hiện sau 24 giờ tuổi, thường ở ngày thứ 2–3, chỉ vàng nhẹ ở mặt và thân trên, bé vẫn bú tốt, tỉnh táo.
– Vàng da bệnh lý: Vàng da xuất hiện trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, lan nhanh xuống tay chân, kèm bỏ bú, lừ đừ, sốt hoặc hạ thân nhiệt.
– Các yếu tố nguy cơ: Sinh non, bất đồng nhóm máu mẹ-con (ABO hoặc Rh), nhiễm trùng sơ sinh, thiếu men G6PD.

Dấu hiệu cảnh báo vàng da cần đi khám ngay

Không phải lúc nào vàng da cũng vô hại. Bạn nên đưa bé đến cơ sở y tế nếu thấy một trong các dấu hiệu sau:

– Vàng da xuất hiện trong 24 giờ đầu đời.
– Vùng da vàng lan đến lòng bàn tay, bàn chân.
– Bé bỏ bú, ngủ li bì, khóc yếu hoặc co giật.
– Vàng da kéo dài trên 14 ngày ở trẻ đủ tháng, hoặc trên 21 ngày ở trẻ sinh non.
– Phân bạc màu, nước tiểu sẫm – gợi ý tắc mật hoặc vấn đề gan mật.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp vàng da nặng ở trẻ sinh đủ tháng nhưng do bất đồng nhóm máu, nếu không chiếu đèn kịp thời có thể dẫn đến bệnh lý nhân vàng da – một biến chứng thần kinh vĩnh viễn.

Cách chăm sóc và theo dõi tại nhà khi bé bị vàng da nhẹ

Nếu bác sĩ xác định bé chỉ bị vàng da sinh lý, bạn hoàn toàn có thể theo dõi và hỗ trợ bé tại nhà:

– Cho bé bú thường xuyên (8–12 lần/ngày): Sữa mẹ giúp tăng đào thải bilirubin qua phân.
– Tắm nắng nhẹ nhàng: Trước 8 giờ sáng, ánh nắng dịu giúp chuyển bilirubin thành dạng dễ bài tiết. Nhưng đừng lạm dụng – ánh nắng gắt có thể gây bỏng da hoặc mất nước.
– Theo dõi mức độ vàng da hàng ngày: Ấn nhẹ ngón tay lên mũi hoặc trán bé – nếu da vàng rõ dưới áp lực, cần tái khám.
– Không tự ý dùng thuốc, thảo dược hay “xông lá” – những phương pháp này không có cơ sở khoa học và có thể gây hại.

Khi nào cần điều trị y tế cho bé bị vàng da?

Điều trị phụ thuộc vào mức bilirubin máu và tuổi của bé (tính theo giờ). Các phương pháp phổ biến gồm:

– Chiếu đèn (quang trị liệu): Ánh sáng xanh lam giúp biến đổi bilirubin thành dạng hòa tan, dễ đào thải qua gan và thận. Đây là phương pháp an toàn, hiệu quả và được áp dụng rộng rãi.
– Thay máu: Chỉ áp dụng trong trường hợp vàng da rất nặng, có nguy cơ tổn thương não.
– Điều trị nguyên nhân: Nếu vàng da do nhiễm trùng, bất đồng nhóm máu hay rối loạn chuyển hóa, bé cần được điều trị chuyên biệt.

Việc đo bilirubin qua da (transcutaneous bilirubinometry) hoặc xét nghiệm máu sẽ giúp bác sĩ quyết định chính xác thời điểm can thiệp.

Vàng da ở trẻ sơ sinh tuy phổ biến nhưng không nên chủ quan. Đa số trường hợp là sinh lý và tự khỏi, nhưng một tỷ lệ nhỏ lại tiến triển nhanh và nguy hiểm nếu bỏ lỡ “khung giờ vàng” điều trị.

Bạn hãy theo dõi sát các dấu hiệu lâm sàng, ưu tiên cho con bú đầy đủ và tái khám đúng hẹn. Nếu nghi ngờ bất thường, đừng chần chừ – hãy đưa bé đến cơ sở y tế có chuyên khoa sơ sinh càng sớm càng tốt.

Tôi luôn khuyên các bậc cha mẹ: “Thà cẩn thận hơn một chút, còn hơn để lại hối tiếc suốt đời.”