Dấu hiệu sởi điển hình là gì và làm sao nhận biết sớm?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ. Những biểu hiện bạn mô tả rất giống với sởi, một bệnh truyền nhiễm do virus rất dễ lây, đặc biệt ở trẻ nhỏ chưa tiêm vắc xin. Tôi xin giải thích rõ hơn để bạn hiểu và theo dõi sát tình trạng của con.
Nguyên nhân và diễn tiến tự nhiên của sởi
Sởi do virus measles (thuộc họ Paramyxoviridae) gây ra, lây qua đường hô hấp khi tiếp xúc với dịch tiết từ mũi, họng của người bệnh. Bệnh thường trải qua hai giai đoạn rõ rệt: khởi phát và toàn phát, mỗi giai đoạn có những dấu hiệu đặc trưng giúp nhận biết sớm.
Giai đoạn khởi phát (3–5 ngày đầu): Triệu chứng giống cảm cúm nhưng có điểm khác biệt
Trong những ngày đầu, sởi dễ bị nhầm với cảm lạnh thông thường, nhưng có một số dấu hiệu “báo trước” rất giá trị:
– Sốt cao đột ngột, thường từ 39–40°C, kéo dài và không đáp ứng tốt với thuốc hạ sốt thông thường.
– Ho khan, sổ mũi, hắt hơi – các triệu chứng viêm đường hô hấp trên rõ rệt.
– Viêm kết mạc: mắt đỏ, chảy nước mắt, có gỉ mắt và rất nhạy cảm với ánh sáng – đây là điểm khác biệt lớn so với cảm cúm thông thường.
– Đốm Koplik: dấu hiệu đặc trưng nhất của sởi, xuất hiện 1–2 ngày trước khi phát ban. Đây là những chấm trắng nhỏ như đầu đinh ghim, viền đỏ, nằm ở niêm mạc má đối diện răng hàm trên. Trong phòng khám, tôi thường kiểm tra kỹ vùng này khi nghi ngờ sởi – vì nếu thấy Koplik, gần như có thể chẩn đoán xác định ngay mà chưa cần xét nghiệm.
Giai đoạn toàn phát (khi phát ban xuất hiện)
Khoảng ngày thứ 3–5, ban sởi bắt đầu mọc theo trình tự rất đặc trưng:
– Bắt đầu từ sau tai, lan ra gáy, rồi xuống mặt, cổ, sau đó tỏa ra thân mình, và cuối cùng là tứ chi.
– Ban có màu đỏ tươi, dạng sẩn (nổi gờ nhẹ), sờ mịn, ít ngứa – khác với ban dị ứng hay sốt phát ban do virus khác.
– Khi ban lan toàn thân (thường sau 3–4 ngày), sốt sẽ giảm dần nếu không có biến chứng.
– Khi ban lặn, da có thể để lại vết thâm hoặc “vằn da hổ” – dấu hiệu gợi ý bệnh đã qua giai đoạn cấp.
Dấu hiệu cảnh báo biến chứng – cần đi khám ngay
Sởi có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ, suy dinh dưỡng, hoặc người chưa tiêm chủng. Bạn cần đưa con đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu thấy:
– Sốt không giảm hoặc tăng trở lại sau khi ban đã mọc đầy đủ.
– Trẻ khó thở, thở nhanh, co kéo lồng ngực – gợi ý viêm phổi.
– Lơ mơ, co giật, nôn nhiều – có thể là viêm não do sởi.
– Mắt sưng đau, mủ vàng, giảm thị lực – cảnh báo viêm loét giác mạc.
– Trẻ bỏ bú, li bì, khó đánh thức – dấu hiệu nhiễm trùng nặng.
Hướng dẫn chăm sóc và phòng ngừa
Hiện nay không có thuốc điều trị đặc hiệu cho sởi – chủ yếu là hỗ trợ và ngăn ngừa biến chứng:
– Cho trẻ nghỉ ngơi, giữ ấm, bù đủ nước và dinh dưỡng.
– Vệ sinh mắt, mũi bằng nước muối sinh lý; tránh ánh sáng mạnh nếu trẻ nhạy cảm.
– Không tự ý dùng kháng sinh – chỉ dùng khi có bội nhiễm do vi khuẩn (theo chỉ định bác sĩ).
– Cách ly trẻ ít nhất 4 ngày kể từ khi ban mọc để tránh lây lan.
– Tiêm vắc xin sởi là cách phòng bệnh hiệu quả nhất. Lịch tiêm ở Việt Nam: mũi 1 lúc 9 tháng tuổi, mũi 2 lúc 18 tháng.
Sởi không chỉ là “sốt phát ban” thông thường – nó có thể gây viêm phổi, viêm não, thậm chí tử vong nếu không được theo dõi sát. Việc nhận biết sớm qua đốm Koplik và diễn tiến ban giúp cách ly kịp thời, giảm nguy cơ lây lan và can thiệp sớm khi có biến chứng. Nếu nghi ngờ con mắc sởi, bạn đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đi khám để được đánh giá toàn diện và hướng dẫn chăm sóc phù hợp.
