Dấu hiệu của sởi là gì? – Nhận biết sớm để phòng biến chứng

Con em 9 tháng tuổi, mấy hôm nay sốt cao, ho nhiều, mắt đỏ và chảy nước mũi liên tục. Hôm nay thấy nổi những nốt đỏ lấm tấm từ sau tai lan ra mặt. em rất lo vì nghe nói sởi ở trẻ nhỏ rất nguy hiểm. Liệu đây có phải là sởi không, thưa bác sĩ?

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn, những triệu chứng bạn mô tả – sốt, ho, chảy nước mũi, mắt đỏ và phát ban từ sau tai – rất điển hình của bệnh sởi. Đây là một bệnh truyền nhiễm do virus, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ và người chưa được tiêm vắc xin. Tôi sẽ giải thích rõ hơn ngay sau đây.

Dấu hiệu của sởi

Sởi là bệnh do virus measles (thuộc họ Paramyxoviridae) gây ra, lây lan mạnh qua đường hô hấp. Bệnh thường trải qua hai giai đoạn rõ rệt:

– Giai đoạn khởi phát (3–5 ngày đầu): Sốt cao (38–40°C), ho khan, chảy nước mũi, mắt đỏ (viêm kết mạc), và đặc trưng là chấm Koplik – những đốm trắng nhỏ như hạt muối trên nền niêm mạc má, xuất hiện 1–2 ngày trước khi phát ban.
– Giai đoạn toàn phát (từ ngày thứ 3–7): Phát ban đỏ dạng dát sẩn, bắt đầu từ sau tai, lan dần xuống mặt, cổ, thân mình và tứ chi. Ban thường kéo dài 5–6 ngày rồi mờ dần theo thứ tự xuất hiện, có thể để lại vết thâm hoặc bong vảy nhẹ.

Dấu hiệu bệnh sởi ở trẻ em

Ở trẻ em (đặc biệt 6 tháng–5 tuổi), sởi thường diễn biến nặng hơn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Ngoài các triệu chứng điển hình, trẻ có thể:

– Bỏ bú, mệt lả, quấy khóc liên tục.
– Sốt cao khó hạ, kèm co giật nếu sốt quá cao.
– Biến chứng dễ gặp: viêm phổi, viêm tai giữa, tiêu chảy, thậm chí viêm não (hiếm nhưng nguy hiểm).

Trẻ dưới 1 tuổi chưa tiêm vắc xin hoặc mẹ không có miễn dịch sẽ có nguy cơ cao nhất.

Hình ảnh bệnh sởi ở người lớn

Người lớn mắc sởi tuy ít gặp hơn (do đa số đã tiêm vắc xin hoặc từng mắc), nhưng nếu nhiễm, triệu chứng thường nặng hơn trẻ em:

– Sốt cao kéo dài, đau cơ, mệt mỏi rõ rệt.
– Ho nhiều, đau họng, nhạy cảm với ánh sáng.
– Phát ban lan nhanh, đôi khi kèm phù nề nhẹ mặt hoặc tay.

Hình ảnh lâm sàng vẫn là ban đỏ dát sẩn, không nổi cộm, không có mủ, không tập trung thành mảng lớn như dị ứng. Ban mờ dần sau 4–7 ngày, thường không để lại sẹo.

Hình ảnh bệnh sởi ở trẻ em

Phát ban sởi ở trẻ thường bắt đầu sau tai, lan ra trán, mặt trong 24 giờ đầu, sau đó xuống ngực, bụng và cuối cùng là tay chân. Ban có màu đỏ tươi, các nốt rời rạc nhưng có thể nhập lại thành mảng khi lan rộng. Da giữa các nốt ban vẫn giữ màu bình thường (khác với ban dị ứng, thường phù nề và ngứa dữ dội).

Kèm theo là tình trạng viêm long rõ: mắt đỏ, chảy nước mũi trong rồi đặc, ho khan kéo dài.

Dấu hiệu bệnh sởi ở trẻ dưới 1 tuổi

Trẻ dưới 1 tuổi – đặc biệt dưới 6 tháng – nếu mẹ không có miễn dịch (chưa tiêm vắc xin hoặc chưa từng mắc sởi), có thể mắc bệnh sớm và diễn biến rất nặng:

– Sốt không rõ nguyên nhân, bỏ bú, li bì hoặc kích thích.
– Phát ban có thể mờ nhạt, khó nhận biết do da mỏng.
– Dễ suy hô hấp, mất nước, hoặc biến chứng thần kinh (co giật, hôn mê).

Đây là nhóm nguy cơ cao cần theo dõi sát và nhập viện sớm nếu nghi ngờ.

Dấu hiệu bệnh sởi ở người lớn

Người lớn mắc sởi thường có biểu hiện toàn thân rõ: sốt cao >39°C, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi kéo dài. Viêm long đường hô hấp (ho, chảy mũi, viêm kết mạc) thường nặng hơn trẻ em. Một số trường hợp có viêm thanh quản gây khàn tiếng hoặc khó thở.

Phát ban xuất hiện muộn hơn (ngày thứ 4–5), nhưng lan nhanh và có thể kèm cảm giác rát nhẹ – không ngứa nhiều như sốt phát ban do virus khác.

Hình ảnh sốt phát ban và sởi

Nhiều người nhầm sởi với các bệnh sốt phát ban khác (như rubella, tay-chân-miệng, dị ứng thuốc). Tuy nhiên, có thể phân biệt qua:

– Sởi: sốt trước, ban sau; có viêm long rõ; có chấm Koplik; ban lan từ đầu xuống chân.
– Sốt phát ban thông thường (do virus khác): sốt và ban xuất hiện gần như đồng thời; ít viêm long; ban thường ngứa, mờ nhanh trong 2–3 ngày.
– Dị ứng: ban nổi nhanh, ngứa dữ dội, có thể có phù mặt/môi, không sốt cao kéo dài.

Cách chữa bệnh sởi nhanh nhất

Hiện không có thuốc đặc trị cho virus sởi. Điều trị chủ yếu là hỗ trợ và phòng biến chứng:

– Hạ sốt bằng paracetamol (tránh ibuprofen/aspirin ở trẻ nhỏ).
– Bù đủ nước và dinh dưỡng: cho trẻ bú nhiều, uống oresol nếu có tiêu chảy.
– Vệ sinh mắt, mũi: nhỏ nước muối sinh lý, lau mắt nhẹ nhàng.
– Bổ sung vitamin A: theo khuyến cáo của WHO – liều 100.000 IU cho trẻ <12 tháng, 200.000 IU cho trẻ ≥12 tháng, uống 2 ngày liên tiếp – giúp giảm biến chứng và tử vong.
– Cách ly ít nhất 4 ngày kể từ khi ban xuất hiện để tránh lây lan.

Không tự ý dùng kháng sinh (trừ khi có bội nhiễm do vi khuẩn như viêm phổi, viêm tai).

Bệnh sởi có ngứa không?

Thông thường, sởi không gây ngứa nhiều. Ban sởi là dạng dát sẩn, khô, có thể kèm cảm giác rát nhẹ hoặc nóng da, nhưng ít khi khiến người bệnh gãi liên tục như trong dị ứng hay sốt phát ban do virus khác.

Nếu trẻ hoặc người lớn gãi nhiều, ban nổi mảng phù nề, hoặc kèm khó thở – đó có thể không phải sởi, mà là phản ứng dị ứng hoặc nhiễm virus khác.

Sởi là bệnh lành tính ở nhiều trường hợp, nhưng có thể gây biến chứng nặng – đặc biệt ở trẻ nhỏ, người suy giảm miễn dịch hoặc chưa tiêm vắc xin. Nhận biết sớm qua sốt + viêm long + chấm Koplik + ban lan từ đầu xuống chân là chìa khóa để cách ly và chăm sóc đúng.

Phòng bệnh hiệu quả nhất vẫn là tiêm vắc xin sởi đầy đủ: mũi 1 lúc 9 tháng, mũi 2 lúc 18 tháng. Nếu nghi ngờ con bạn mắc sởi, hãy đưa đến cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác – đừng tự ý điều trị tại nhà.