Cách rửa mũi cho trẻ sơ sinh đúng cách và an toàn là gì?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con khó thở và quấy khóc. Rửa mũi cho trẻ sơ sinh là việc cần thiết khi bé bị nghẹt mũi, nhưng phải thực hiện đúng cách để tránh gây tổn thương. Với trẻ dưới 1 tháng tuổi, chỉ nên dùng nước muối sinh lý 0,9% và thao tác nhẹ nhàng, tuyệt đối không dùng xi lanh bơm mạnh hay tự pha nước muối tại nhà.
Khi nào cần vệ sinh mũi cho trẻ sơ sinh?
Không phải lúc nào trẻ thở khò khè cũng cần rửa mũi. Ở trẻ sơ sinh, hệ hô hấp còn non nớt, niêm mạc mũi mỏng và dễ bị kích ứng. Một số dấu hiệu cho thấy bạn nên vệ sinh mũi cho bé bao gồm:
– Bé thở khò khè, có tiếng rít khi hít thở.
– Mũi đặc, có dịch nhầy màu trắng, vàng hoặc xanh.
– Bé bú kém, hay ngưng bú để thở, hoặc quấy khóc khi nằm.
– Có tiếng “ọc ạch” trong cổ họng do dịch mũi chảy xuống họng.
Tuy nhiên, nếu bé chỉ thở nhanh hoặc có tiếng “xì xì” nhẹ khi mới sinh — điều này thường do cấu trúc mũi hẹp và sẽ tự hết — thì không cần can thiệp.
Cách rửa mũi an toàn cho trẻ sơ sinh (dưới 1 tháng tuổi)
Với trẻ dưới 1 tháng, niêm mạc mũi cực kỳ nhạy cảm. Tôi luôn khuyên phụ huynh:
– Chỉ dùng nước muối sinh lý 0,9% (NaCl 0,9%) đóng sẵn trong lọ nhỏ giọt vô trùng, không tự pha.
– Không dùng xi lanh, bơm kim tiêm hay bình xịt áp lực — áp lực mạnh có thể đẩy dịch vào tai giữa, gây viêm tai giữa.
– Chỉ nhỏ, không rửa sâu: Nhỏ 2–3 giọt vào mỗi bên mũi, đợi 30–60 giây cho dịch loãng ra, sau đó dùng bóng hút mũi (bulb syringe) hoặc dụng cụ hút mũi mềm để nhẹ nhàng hút dịch.
– Thao tác khi bé tỉnh táo, không nên làm ngay sau khi bú (tránh trớ).
Trong phòng khám, tôi thường thấy nhiều phụ huynh lo lắng quá mức và rửa mũi cho bé 4–5 lần/ngày — điều này có thể làm khô niêm mạc, khiến mũi dễ viêm hơn.
Vệ sinh mũi cho trẻ sơ sinh bị khò khè: Cần lưu ý gì?
Khò khè ở trẻ sơ sinh có thể do nhiều nguyên nhân: dịch mũi, trào ngược dạ dày, hoặc thậm chí là dị tật bẩm sinh đường thở. Tuy nhiên, trong đa số trường hợp nhẹ, khò khè do dịch mũi ứ đọng.
Bạn có thể:
– Nhỏ nước muối sinh lý 2–3 lần/ngày nếu mũi đặc.
– Giữ phòng thoáng, độ ẩm 50–60% (dùng máy tạo ẩm nếu cần).
– Bế bé thẳng người sau khi bú 15–20 phút để giảm trào ngược.
– Quan sát xem khò khè có giảm sau khi làm sạch mũi không.
Nếu khò khè kéo dài trên 3 ngày, kèm thở nhanh (>60 lần/phút), co kéo lồng ngực, hoặc tím tái, hãy đưa bé đi khám ngay — đó có thể là dấu hiệu của viêm tiểu phế quản hoặc các bệnh hô hấp nghiêm trọng.
Tần suất nhỏ nước muối sinh lý hợp lý cho trẻ sơ sinh
Câu hỏi tôi nhận được rất nhiều: “Ngày nhỏ mấy lần là đủ?”
Câu trả lời là: Tùy theo mức độ nghẹt mũi, nhưng không quá 3–4 lần/ngày.
– Nếu mũi thông thoáng, không cần nhỏ.
– Nếu mũi đặc, nhỏ 2–3 lần/ngày, mỗi bên 2–3 giọt.
– Không nên nhỏ trước mỗi lần bú — chỉ làm khi bé thực sự khó thở.
Lạm dụng nước muối sinh lý có thể làm mất lớp bảo vệ tự nhiên của niêm mạc mũi, khiến bé dễ nhiễm trùng hơn.
Những sai lầm phổ biến khi rửa mũi cho trẻ sơ sinh
Qua kinh nghiệm lâm sàng, tôi thấy nhiều phụ huynh vô tình gây hại cho con vì những hiểu lầm:
– Dùng xi lanh bơm nước mạnh vào mũi: Áp lực cao có thể gây tổn thương niêm mạc, thậm chí đẩy vi khuẩn vào xoang hoặc tai.
– Tự pha nước muối tại nhà: Nồng độ không chuẩn dễ gây bỏng rát hoặc kích ứng.
– Rửa mũi khi bé đang khóc hoặc vùng vẫy: Dễ gây sặc, trớ, hoặc chấn thương.
– Dùng chung dụng cụ hút mũi cho nhiều trẻ: Nguy cơ lây nhiễm chéo rất cao.
Hướng dẫn rửa mũi cho trẻ lớn hơn (trên 6 tháng – 1 tuổi)
Khi bé được 6–12 tháng, bạn có thể bắt đầu tập cho bé làm quen với kỹ thuật rửa mũi nhẹ hơn:
– Vẫn dùng nước muối sinh lý 0,9%.
– Có thể dùng bình rửa mũi chuyên dụng cho trẻ em (kiểu chai bóp mềm, áp lực thấp).
– Cho bé ngồi nghiêng nhẹ, đầu hơi cúi, nhỏ hoặc nhỏ từng bên, để dịch chảy ra tự nhiên.
– Dạy bé thở bằng miệng trong lúc rửa (nếu bé hợp tác).
Tuy nhiên, với trẻ dưới 1 tuổi, không nên dùng kỹ thuật “rửa mũi xối” như người lớn — hệ thống tai – mũi – họng của bé vẫn chưa phát triển đầy đủ.
Rửa mũi cho trẻ sơ sinh là biện pháp hỗ trợ đơn giản nhưng rất hiệu quả nếu thực hiện đúng. Với trẻ dưới 1 tháng tuổi, hãy ưu tiên nhỏ – hút nhẹ – không bơm áp lực. Nước muối sinh lý là an toàn, nhưng chỉ nên dùng khi cần và không lạm dụng. Nếu tình trạng khò khè, nghẹt mũi kéo dài hoặc kèm theo sốt, bú kém, bạn nên đưa bé đi khám để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng hơn.
Hãy nhớ: Sự nhẹ nhàng và kiên nhẫn của bạn chính là “thuốc” tốt nhất cho con trong những ngày đầu đời.
