Bệnh TIC ở trẻ em có phải do xem điện thoại quá nhiều không?

“Con trai em 6 tuổi dạo gần đây cứ chớp mắt liên tục, thỉnh thoảng lại giật đầu hoặc hắng giọng dù không bị cảm. em để ý cháu dùng điện thoại rất nhiều, có khi cả tiếng mỗi ngày. em rất lo – liệu những biểu hiện này có phải là bệnh TIC do nghiện điện thoại không? Có cách nào chữa khỏi hẳn không, hay phải sống chung với nó suốt đời?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ nỗi lo rất thực tế của nhiều phụ huynh hiện nay. Các biểu hiện như chớp mắt, giật đầu, hắng giọng ở trẻ có thể là dấu hiệu của rối loạn vận động tic, và việc sử dụng thiết bị điện tử quá mức (đặc biệt là điện thoại, máy tính bảng) là một yếu tố thúc đẩy hoặc làm nặng thêm tình trạng này, chứ không phải nguyên nhân trực tiếp gây bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh TIC ở trẻ em – có phải do điện thoại?

Rối loạn tic ở trẻ em là tình trạng xuất hiện các cử động hoặc âm thanh lặp đi lặp lại, không chủ ý, thường khởi phát từ 4–8 tuổi. Điện thoại không “gây” bệnh TIC, nhưng lại là yếu tố kích hoạt hoặc làm trầm trọng triệu chứng do:

– Kích thích thần kinh quá mức: Ánh sáng xanh, nội dung nhanh, chuyển cảnh liên tục làm não bộ trẻ bị quá tải, tăng tiết dopamine – chất dẫn truyền thần kinh liên quan mật thiết đến tic.
– Thiếu ngủ và căng thẳng: Trẻ dùng điện thoại nhiều thường ngủ muộn, giấc ngủ không sâu – đây là yếu tố làm tic bùng phát hoặc nặng hơn.
– Giảm tương tác xã hội và vận động: Thiếu vận động thể chất và giao tiếp thực tế khiến hệ thần kinh dễ mất cân bằng.

Tuy nhiên, nguyên nhân sâu xa của tic thường liên quan đến:
– Yếu tố di truyền (nếu trong gia đình có người bị tic, ADHD, rối loạn ám ảnh cưỡng chế – OCD).
– Rối loạn chức năng vùng não kiểm soát vận động (hạch nền – basal ganglia).
– Căng thẳng tâm lý, áp lực học tập, thay đổi môi trường (chuyển trường, cha mẹ ly hôn…).

Dấu hiệu nhận biết bệnh TIC ở trẻ em

Bạn có thể quan sát các biểu hiện sau ở con mình:

– Tic đơn giản: chớp mắt, nhăn mặt, giật mũi, nhún vai, giật đầu, hắng giọng, khịt mũi.
– Tic phức tạp: vặn mình, nhảy, chạm vào đồ vật, lặp lại từ/câu nói (có thể thô tục – gọi là coprolalia, nhưng rất hiếm ở trẻ nhỏ).
– Tính chất đặc trưng:
• Xuất hiện đột ngột, không chủ ý.
• Có thể “nín” được trong thời gian ngắn, nhưng sau đó bùng phát mạnh hơn.
• Giảm khi trẻ ngủ hoặc tập trung cao độ vào hoạt động yêu thích.
• Tăng khi mệt, căng thẳng, xem điện thoại hoặc bị nhắc nhở.

Nếu các biểu hiện kéo dài trên 4 tuần, bạn nên đưa trẻ đi khám chuyên khoa thần kinh nhi.

Bệnh tic nháy mắt ở trẻ – có đáng lo?

Tic nháy mắt (chớp mắt liên tục) là dạng tic vận động đơn giản phổ biến nhất ở trẻ dưới 10 tuổi. Trong đa số trường hợp, đây là tic tạm thời, tự hết trong vài tuần đến vài tháng nếu loại bỏ yếu tố kích thích (như giảm điện thoại, giảm căng thẳng).

Tuy nhiên, nếu:
– Tic kéo dài trên 1 năm,
– Kèm theo nhiều loại tic khác (giật đầu, hắng giọng…),
– Ảnh hưởng đến học tập, giao tiếp hoặc khiến trẻ tự ti,
thì có thể tiến triển thành hội chứng Tourette – một dạng rối loạn tic mạn tính cần can thiệp y khoa.

Cách chữa bệnh TIC ở trẻ em – có chữa khỏi được không?

Câu hỏi “bệnh tic có chữa được không?” là điều tôi nghe rất thường xuyên trong phòng khám. Câu trả lời là: hầu hết các trường hợp tic ở trẻ em đều cải thiện theo thời gian, thậm chí tự hết khi trẻ lớn lên, đặc biệt nếu được hỗ trợ đúng cách từ sớm.

Hướng tiếp cận điều trị không dùng thuốc (ưu tiên hàng đầu):

– Giảm/loại bỏ yếu tố kích thích: Hạn chế điện thoại, máy tính bảng dưới 1 giờ/ngày; tránh nội dung bạo lực, nhanh, chớp nháy.
– Đảm bảo giấc ngủ đủ và chất lượng: Trẻ 5–10 tuổi cần ngủ 9–11 tiếng/đêm.
– Tăng vận động thể chất: Bơi lội, đạp xe, chơi ngoài trời giúp cân bằng hệ thần kinh.
– Không nhắc nhở, la mắng hay bắt trẻ “ngừng tic”: Điều này gây áp lực tâm lý, khiến tic nặng hơn.
– Liệu pháp hành vi (CBIT): Dạy trẻ nhận biết “cảm giác xung động trước tic” và thay thế bằng hành động khác (ví dụ: khi muốn chớp mắt, trẻ có thể nhìn chằm chằm vào một điểm trong 5 giây).

Khi nào cần dùng thuốc?

Chỉ áp dụng khi tic nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, và không đáp ứng với can thiệp không dùng thuốc. Thuốc thường dùng là nhóm điều chỉnh dopamine (như risperidone, aripiprazole), nhưng phải được kê bởi bác sĩ chuyên khoa thần kinh nhi – tuyệt đối không tự ý dùng.

Khám bệnh TIC ở trẻ em tại TP.HCM – nên đi đâu?

Tại TP.HCM, bạn có thể đưa trẻ đến các cơ sở uy tín sau:

– Bệnh viện Nhi Đồng 1 hoặc Nhi Đồng 2: Có khoa Thần kinh nhi với bác sĩ chuyên sâu về rối loạn vận động, tic, động kinh.
– Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM – cơ sở 1: Phòng khám Thần kinh tổng quát có tiếp nhận trẻ em, kết hợp đánh giá tâm lý.
– Bệnh viện Tâm thần TP.HCM: Nếu nghi ngờ tic đi kèm rối loạn tâm lý (ADHD, OCD, lo âu).

Lưu ý: Nên đặt lịch trước, mang theo video ghi lại biểu hiện tic của trẻ (nếu có) để bác sĩ quan sát rõ hơn – video bệnh TIC ở trẻ em do phụ huynh quay tại nhà thường rất có giá trị chẩn đoán.

Tic ở trẻ em thường không nguy hiểm, nhưng lại khiến cha mẹ lo lắng và trẻ cảm thấy xấu hổ. Việc dùng điện thoại quá nhiều không gây tic, nhưng là “chất xúc tác” khiến triệu chứng bùng phát hoặc kéo dài. Đa số trẻ sẽ tự hết tic trong vòng 1–2 năm nếu được tạo môi trường sống lành mạnh, ít áp lực và hạn chế thiết bị điện tử.

Nếu bạn thấy con có biểu hiện tic kéo dài, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đi khám sớm để được tư vấn đúng, tránh can thiệp sai (như kiêng cữ thái quá, dùng thuốc không rõ nguồn gốc). Trong nhiều năm hành nghề, tôi thấy rằng sự thấu hiểu và kiên nhẫn của cha mẹ chính là “liều thuốc” hiệu quả nhất cho trẻ bị tic.