Bệnh tay chân miệng ở trẻ em có nguy hiểm không?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con có những dấu hiệu bất thường như vậy. Bệnh tay chân miệng thường lành tính và tự khỏi trong vòng 7–10 ngày, nhưng một số chủng virus – đặc biệt là Enterovirus 71 (EV71) – có thể gây biến chứng nặng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn có thể theo dõi sát sao và biết khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay.
Nguyên nhân và cách lây truyền của bệnh tay chân miệng
Bệnh tay chân miệng do virus đường ruột thuộc nhóm Enterovirus gây ra, chủ yếu là:
– Coxsackievirus A16: thường gây bệnh nhẹ, ít biến chứng.
– Enterovirus 71 (EV71): có khả năng xâm nhập hệ thần kinh và gây biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ dưới 3 tuổi.
Virus lây lan rất nhanh qua:
– Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi, họng, nước bọt, dịch từ mụn nước hoặc phân của người bệnh.
– Đường tiêu hóa: khi trẻ cầm nắm đồ vật dính virus rồi đưa tay lên miệng.
– Giọt bắn khi ho, hắt hơi (ít phổ biến hơn).
Trong môi trường nhà trẻ, trường học – nơi trẻ tiếp xúc gần và thường xuyên cho tay vào miệng – nguy cơ bùng phát dịch rất cao.
Các giai đoạn điển hình của bệnh tay chân miệng
Bệnh tiến triển qua 4 giai đoạn, mỗi giai đoạn có biểu hiện khác nhau:
– Giai đoạn ủ bệnh (3–7 ngày): Trẻ không có triệu chứng rõ rệt, đôi khi chỉ sốt nhẹ hoặc mệt mỏi thoáng qua.
– Giai đoạn khởi phát (1–2 ngày): Sốt 38–39°C, chán ăn, đau họng, quấy khóc, chảy nước dãi nhiều (do loét miệng).
– Giai đoạn toàn phát:
Xuất hiện mụn nước nhỏ, không ngứa, thường ở niêm mạc miệng, lòng bàn tay, bàn chân, đôi khi ở mông, đầu gối.
Loét miệng khiến trẻ đau đớn, từ chối ăn uống, dễ mất nước.
– Giai đoạn hồi phục: Sau 7–10 ngày, các tổn thương khô lại, bong vảy và trẻ dần khỏe lại.
Lưu ý: Không phải trẻ nào cũng có đủ các dấu hiệu điển hình. Có trường hợp chỉ loét miệng hoặc chỉ có phát ban – dễ nhầm với các bệnh da liễu khác.
Dấu hiệu cảnh báo biến chứng nguy hiểm – cần đi khám ngay
Phần lớn trẻ hồi phục tốt, nhưng nếu nhiễm chủng EV71, virus có thể tấn công hệ thần kinh trung ương và tim mạch. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều ca nhập viện muộn do phụ huynh chủ quan. Bạn cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu thấy:
– Sốt cao liên tục trên 39°C, không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
– Giật mình, run tay chân, lừ đừ, ngủ gà hoặc quấy khóc liên tục – dấu hiệu tổn thương não.
– Thở nhanh, thở gắng sức, da xanh tái hoặc nổi vân tím.
– Nôn nhiều, không uống được, tiểu ít – biểu hiện mất nước hoặc suy tuần hoàn.
– Tay chân lạnh, vã mồ hôi lạnh – có thể là dấu hiệu sốc.
Những biểu hiện này thường xuất hiện từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 của bệnh, đúng vào lúc các nốt ban rõ nhất – nên nhiều phụ huynh tưởng con đang “ổn” mà không ngờ nguy cơ đang tăng cao.
Cách chăm sóc và phòng ngừa hiệu quả tại nhà
Hiện chưa có vắc-xin phổ cập cho tất cả chủng virus gây tay chân miệng (một số quốc gia có vắc-xin EV71, nhưng Việt Nam chưa triển khai rộng), nên phòng bệnh chủ yếu dựa vào vệ sinh và cách ly:
– Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng cho cả trẻ và người chăm sóc, đặc biệt trước khi ăn và sau khi thay tã.
– Vệ sinh đồ chơi, sàn nhà, tay nắm cửa bằng dung dịch khử khuẩn (có thể dùng nước lau sàn thông thường hoặc pha loãng nước Javel theo hướng dẫn).
– Không cho trẻ bị bệnh đi học hoặc đến nơi đông người ít nhất 10 ngày kể từ khi khởi phát.
– Che miệng khi ho/hắt hơi, không dùng chung khăn, chén, muỗng.
– Chế độ ăn: cho trẻ uống nhiều nước, ăn thức mềm, mát, tránh đồ chua, cay, nóng làm đau loét miệng.
Không tự ý dùng kháng sinh – vì đây là bệnh do virus, kháng sinh không có tác dụng và có thể gây hại.
Tay chân miệng là bệnh phổ biến, nhưng không nên xem nhẹ, nhất là ở trẻ dưới 3 tuổi. Đa số trẻ hồi phục tốt, nhưng biến chứng do EV71 có thể diễn tiến nhanh trong vài giờ. Việc theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo và đưa trẻ đi khám kịp thời là yếu tố then chốt giúp giảm nguy cơ tử vong.
Nếu con bạn đang có các nốt ban kèm sốt, hãy theo dõi sát trong 3–5 ngày đầu, đảm bảo trẻ đủ nước và nghỉ ngơi. Khi nghi ngờ bất thường – đừng chần chừ, hãy đến cơ sở y tế ngay. Trong nhiều trường hợp, can thiệp sớm chỉ cần truyền dịch và theo dõi, nhưng nếu để muộn, hậu quả có thể rất nặng nề.
