Bệnh sởi là gì và có nguy hiểm không?
Chào bạn, với các triệu chứng bạn mô tả — sốt, ho, chảy nước mũi, mắt đỏ và ban đỏ lan từ mặt xuống thân — rất có thể bé đang mắc bệnh sởi, một bệnh truyền nhiễm do virus measles. Đây là bệnh nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ dưới 1 tuổi, do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và chưa được tiêm vắc xin đầy đủ.
Bệnh sởi
Bệnh sởi là một nhiễm trùng cấp tính do virus measles (thuộc họ Paramyxoviridae) gây ra. Virus lây lan mạnh qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng. Sởi rất dễ lây — một người nhiễm có thể lây cho 12–18 người chưa có miễn dịch. Trước khi có vắc xin, sởi là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em toàn cầu.
Bệnh sởi ở trẻ em
Ở trẻ em, sởi thường khởi phát sau 10–14 ngày phơi nhiễm. Bệnh diễn biến qua 3 giai đoạn:
– Giai đoạn viêm long: sốt, ho, chảy nước mũi, mắt đỏ, sợ ánh sáng.
– Giai đoạn phát ban: ban đỏ dát sẩn xuất hiện từ sau tai, lan ra mặt, ngực, bụng rồi xuống tay chân.
– Giai đoạn hồi phục: ban mờ dần, để lại vết thâm “vằn da hổ”.
Trẻ em chưa tiêm vắc xin sởi (hoặc tiêm chưa đủ mũi) có nguy cơ cao mắc bệnh và dễ gặp biến chứng như viêm phổi, viêm tai giữa, tiêu chảy, thậm chí viêm não.
Bệnh sởi ở người lớn
Người lớn cũng có thể mắc sởi nếu chưa từng nhiễm bệnh hoặc chưa tiêm vắc xin. Triệu chứng thường nặng hơn ở trẻ em: sốt cao kéo dài, ho dữ dội, mệt mỏi rõ rệt. Biến chứng như viêm phổi, viêm gan, viêm cơ tim hoặc viêm não có thể xảy ra, đặc biệt ở người có bệnh nền (đái tháo đường, suy giảm miễn dịch).
Bệnh sởi ở trẻ em 10 tuổi
Trẻ 10 tuổi nếu đã tiêm đủ 2 mũi vắc xin sởi (mũi 1 lúc 9 tháng, mũi 2 lúc 18 tháng) thì rất hiếm khi mắc bệnh. Tuy nhiên, nếu tiêm thiếu hoặc miễn dịch không đáp ứng đầy đủ, trẻ vẫn có thể nhiễm. Triệu chứng tương tự trẻ nhỏ, nhưng thường ít biến chứng hơn nhờ hệ miễn dịch đã trưởng thành hơn.
Bệnh sởi ở trẻ sơ sinh
Trẻ sơ sinh (dưới 28 ngày tuổi) ít khi mắc sởi nếu mẹ đã có miễn dịch (từng tiêm vắc xin hoặc từng mắc sởi). Kháng thể từ mẹ truyền qua nhau thai giúp bảo vệ bé trong 6–9 tháng đầu. Tuy nhiên, nếu mẹ không có miễn dịch, trẻ sơ sinh có thể mắc sởi rất sớm — và đây là nhóm nguy cơ cao nhất vì dễ suy hô hấp, mất nước, thậm chí tử vong.
Bệnh sởi ở trẻ em 12 tuổi
Trẻ 12 tuổi thường đã tiêm đủ vắc xin. Nếu vẫn mắc sởi, cần nghi ngờ miễn dịch không đầy đủ hoặc tiếp xúc với nguồn lây mạnh (ví dụ trong ổ dịch). Triệu chứng có thể giống người lớn: sốt cao, mệt mỏi, phát ban rõ, nhưng biến chứng vẫn có thể xảy ra nếu không theo dõi sát.
Sốt phát ban bệnh sởi ở trẻ em
“Sốt phát ban” là cách gọi dân gian, nhưng không phải mọi sốt phát ban đều là sởi. Sởi có đặc điểm riêng:
– Sốt trước khi phát ban 2–4 ngày.
– Có 3 dấu hiệu “3C”: cough (ho), coryza (viêm mũi), conjunctivitis (viêm kết mạc).
– Ban mọc theo trình tự: mặt → thân → tay chân, và không ngứa (khác với ban dị ứng hay sốt phát ban do virus khác).
Chẩn đoán sai có thể dẫn đến bỏ lỡ điều trị hoặc lây lan trong cộng đồng.
Dấu hiệu bệnh sởi ở người lớn
Người lớn mắc sởi thường có:
– Sốt cao (>39°C) kéo dài 4–7 ngày.
– Ho khan, đau họng, chảy nước mũi.
– Mắt đỏ, sợ ánh sáng, có thể có chấm Koplik (những đốm trắng nhỏ trong niêm mạc má — dấu hiệu đặc hiệu nhưng dễ bỏ sót).
– Phát ban sau 3–5 ngày sốt, lan từ đầu xuống chân.
– Mệt mỏi, chán ăn, đôi khi tiêu chảy.
Nếu bạn là người lớn và có các dấu hiệu này sau khi tiếp xúc với ca nghi sởi, hãy cách ly ngay và đến cơ sở y tế.
Dấu hiệu bệnh sởi ở trẻ dưới 1 tuổi
Ở trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt dưới 6 tháng, triệu chứng có thể không điển hình:
– Sốt nhẹ hoặc không sốt.
– Ban mọc nhanh, lan toàn thân, đôi khi kèm tím tái.
– Bỏ bú, li bì, thở nhanh — dấu hiệu cảnh báo viêm phổi.
– Tiêu chảy nặng hoặc co giật (nếu biến chứng viêm não).
Do đó, bất kỳ trẻ dưới 1 tuổi nào nghi sởi đều cần được đánh giá y tế khẩn cấp.
Bệnh sởi không chỉ là “sốt phát ban thông thường” — đó là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và chăm sóc đúng cách. Vắc xin sởi là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, với hiệu lực bảo vệ trên 95% sau 2 mũi. Nếu con bạn chưa tiêm hoặc có dấu hiệu nghi ngờ sởi, đừng chần chừ — hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được chẩn đoán, cách ly và theo dõi sát, tránh lây lan và giảm nguy cơ biến chứng.
