Nứt hậu môn có tự lành được không và cách xử trí đúng?
Chào bạn,
Nứt hậu môn có thể tự lành nếu là tổn thương mới (cấp tính), nhỏ và được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu vết nứt kéo dài trên 6–8 tuần, tái phát nhiều lần hoặc kèm theo triệu chứng nặng, khả năng tự lành rất thấp và cần can thiệp y tế. Bản chất của nứt hậu môn là một vết rách nhỏ ở niêm mạc ống hậu môn, thường do táo bón, đi đại tiện phân cứng hoặc chấn thương cơ học.
Dưới đây là những thông tin chuyên sâu giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này và cách xử trí phù hợp.
Nguyên nhân và triệu chứng thường gặp của nứt hậu môn
– Đau rát dữ dội khi đi đại tiện, thường kéo dài vài phút đến vài giờ sau khi đi vệ sinh.
– Chảy máu tươi lượng ít, dính trên giấy vệ sinh hoặc bề mặt phân.
– Ngứa, nóng rát hoặc cảm giác căng tức quanh hậu môn do kích ứng niêm mạc và dịch tiết.
– Co thắt cơ vòng hậu môn: Đây vừa là phản ứng bảo vệ, vừa là yếu tố khiến vết nứt khó lành do giảm lưu lượng máu đến vùng tổn thương.
Nguyên nhân phổ biến nhất là táo bón kéo dài, phân cứng gây rách niêm mạc khi đi cầu. Ngoài ra, tiêu chảy mạn tính, quan hệ qua đường hậu môn, hoặc sinh nở cũng có thể là yếu tố khởi phát.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
– Đau không giảm sau 1–2 tuần chăm sóc tại nhà.
– Chảy máu nhiều, tái phát liên tục hoặc kèm theo mủ.
– Xuất hiện khối sưng, mủ hoặc lỗ rò gần hậu môn (dấu hiệu của rò hậu môn – biến chứng nghiêm trọng).
– Sụt cân, sốt hoặc thay đổi thói quen đại tiện không rõ nguyên nhân (cần loại trừ bệnh lý khác như viêm ruột, ung thư trực tràng).
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan vì nghĩ “chỉ là nứt nhỏ”, nhưng đến khi xuất hiện rò hậu môn thì việc điều trị trở nên phức tạp và tốn kém hơn rất nhiều.
Hướng dẫn chăm sóc và điều trị tại nhà hiệu quả
– Làm mềm phân: Uống đủ nước (2–2.5 lít/ngày), tăng chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám. Có thể dùng thêm chất làm mềm phân (như psyllium) nếu cần.
– Vệ sinh nhẹ nhàng: Rửa hậu môn bằng nước ấm sau mỗi lần đi vệ sinh, tránh dùng xà phòng hoặc giấy có cồn. Lau khô bằng khăn mềm hoặc để khô tự nhiên.
– Ngâm hậu môn (sitz bath): Ngồi trong chậu nước ấm 10–15 phút, 2–3 lần/ngày giúp giãn cơ vòng, giảm đau và tăng tuần hoàn máu.
– Thuốc bôi hỗ trợ:
• Lidocaine 2–5%: Giảm đau tức thì, dùng trước khi đi cầu.
• Nitroglycerin 0.2–0.4% hoặc diltiazem gel: Giúp giãn cơ vòng, thúc đẩy lành vết nứt (cần kê đơn).
• Các thuốc mỡ như Proctosedyl có chứa corticosteroid và kháng sinh, chỉ nên dùng ngắn ngày để tránh mỏng da.
Lưu ý: Không tự ý dùng thuốc giảm đau kéo dài hoặc thụt rửa sâu vào trực tràng – điều này có thể làm tổn thương nặng hơn.
Biến chứng nguy hiểm nếu bỏ qua nứt hậu môn
Nếu không được điều trị đúng, nứt hậu môn mạn tính có thể dẫn đến:
– Rò hậu môn: Nhiễm trùng lan sâu tạo đường hầm bất thường từ ống hậu môn ra da, gây mủ, đau kéo dài và cần phẫu thuật.
– Loét mạn tính hoặc sẹo xơ, làm hẹp ống hậu môn, ảnh hưởng chức năng đại tiện.
– Rối loạn tâm lý: Nhiều bệnh nhân lo lắng, sợ đi vệ sinh, dẫn đến giữ phân – tạo thành vòng luẩn quẩn khiến tình trạng trầm trọng hơn.
Nứt hậu môn cấp tính thường đáp ứng tốt với thay đổi lối sống và chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài quá 2 tuần hoặc tái phát nhiều lần, bạn nên đến chuyên khoa tiêu hóa hoặc hậu môn – trực tràng để được thăm khám kỹ lưỡng.
