Loperamid có phải là thuốc trị tiêu chảy an toàn và hiệu quả không?

Chào bạn,

Loperamid đúng là một trong những thuốc phổ biến nhất để kiểm soát triệu chứng tiêu chảy, cả cấp tính lẫn mạn tính, nhờ cơ chế làm giảm nhu động ruột, giảm tiết dịch tiêu hóa và tăng trương lực cơ thắt hậu môn. Tuy nhiên, dù có thể mua không cần đơn ở nhiều nơi, loperamid không phải là thuốc “vô hại” — việc dùng sai liều, sai đối tượng có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về công dụng, cách dùng an toàn và những lưu ý quan trọng dựa trên kinh nghiệm lâm sàng của mình.

Loperamid dùng trong những trường hợp nào?

Loperamid không “chữa khỏi” nguyên nhân gây tiêu chảy (như vi khuẩn, virus hay rối loạn chức năng ruột), mà chỉ giúp kiểm soát triệu chứng. Các chỉ định chính bao gồm:

– Tiêu chảy cấp hoặc mạn tính: Giúp giảm số lần đi ngoài, làm phân đặc hơn và giảm lượng nước mất qua phân.

– Hội chứng ruột kích thích (IBS) thể tiêu chảy: Hỗ trợ kiểm soát các đợt bùng phát tiêu chảy do IBS.

– Sau phẫu thuật tạo hậu môn nhân tạo (hồi tràng hoặc đại tràng): Giúp giảm thể tích dịch thải, cải thiện chất lượng cuộc sống.

– Són phân ở người lớn: Hỗ trợ tăng kiểm soát cơ thắt hậu môn, giảm tình trạng rò rỉ phân không chủ ý.

Liều dùng loperamid như thế nào là an toàn?

Việc dùng đúng liều là yếu tố then chốt để tránh tác dụng phụ, đặc biệt là táo bón nặng hoặc rối loạn nhịp tim (hiếm nhưng nguy hiểm khi dùng quá liều).

Người lớn

– Tiêu chảy cấp:

• Liều khởi đầu: 4 mg (tương đương 2 viên 2 mg).

• Sau đó: 2 mg mỗi lần đi tiêu lỏng.

• Tối đa không quá 16 mg (8 viên) trong 24 giờ.

– Tiêu chảy mạn tính:

• Liều khởi đầu: 4 mg.

• Duy trì: 2 mg sau mỗi lần đi tiêu lỏng cho đến khi kiểm soát được triệu chứng.

• Liều duy trì thường dao động 4–8 mg/ngày, hiếm khi cần vượt quá 16 mg/ngày.

Trẻ em

– Trẻ ≥12 tuổi: Có thể dùng theo liều người lớn, nhưng chỉ khi có chỉ định của bác sĩ.

– Trẻ <12 tuổi: Chống chỉ định, do nguy cơ ức chế thần kinh trung ương.

– Trẻ <24 tháng tuổi: Tuyệt đối không dùng, vì có thể gây hôn mê, co giật hoặc ngừng thở — tôi từng gặp ca trẻ 18 tháng tuổi phải cấp cứu vì dùng loperamid theo “mách nước” từ người quen.

Khi nào nên thận trọng hoặc tránh dùng loperamid?

Dù thuốc dễ mua, bạn không nên tự ý dùng nếu có các tình huống sau:

– Đau bụng mà không có tiêu chảy: Có thể che lấp triệu chứng của các bệnh nặng như viêm ruột thừa, tắc ruột.

– Tiêu chảy do nhiễm khuẩn nặng (ví dụ: Clostridioides difficile, Shigella, Salmonella): Làm chậm đào thải vi khuẩn, tăng nguy cơ nhiễm độc toàn thân.

– Dị ứng với loperamid hoặc tá dược trong thuốc.

– Đang dùng thuốc ức chế thần kinh trung ương (như opioid, benzodiazepine, thuốc an thần): Tăng nguy cơ suy hô hấp hoặc rối loạn nhịp tim.

Hướng dẫn dùng loperamid đúng cách và an toàn

– Thời điểm uống: Uống ngay khi tiêu chảy xuất hiện, sau đó uống 2 mg mỗi lần đi tiêu lỏng. Khi triệu chứng ổn định, có thể chuyển sang liều duy trì vào cùng một thời điểm mỗi ngày, tốt nhất sau bữa ăn để giảm kích ứng dạ dày.

– Không dùng kéo dài: Nếu tiêu chảy kéo dài trên 2 ngày mà không cải thiện, hãy đi khám — có thể bạn đang bị nhiễm trùng, viêm ruột hoặc bệnh lý mạn tính khác.

– Bù nước và điện giải: Loperamid không thay thế việc bù nước. Bạn vẫn cần uống oresol hoặc nước có muối đường để tránh mất nước.

– Ngưng thuốc ngay nếu xuất hiện: táo bón nặng, đau bụng dữ dội, chướng bụng, tim đập nhanh/chậm bất thường, hoặc mệt lả.

Kết luận từ bác sĩ

Loperamid là thuốc hiệu quả và an toàn nếu dùng đúng chỉ định, đúng liều, nhưng không phải “thần dược” trị tiêu chảy. Tôi thường khuyên bệnh nhân: đừng vội “cắt” tiêu chảy bằng thuốc nếu chưa rõ nguyên nhân — đôi khi, cơ thể đang tự đào thải tác nhân gây bệnh. Đặc biệt, tuyệt đối không dùng cho trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, và luôn tham vấn chuyên gia y tế trước khi dùng kéo dài.

Nếu bạn đang bị tiêu chảy kèm sốt, máu trong phân, hoặc mất nước rõ rệt (khô miệng, tiểu ít, mệt lả), hãy đi khám ngay thay vì tự điều trị tại nhà.