Chấn thương ngón tay: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị
“Mấy hôm trước em vô tình kẹt ngón tay vào cửa, nghe tiếng ‘rắc’ nhỏ rồi sưng vù, đau buốt tận óc. Em cố gắng cử động nhưng ngón tay cứ cứng đơ, không duỗi thẳng được. Em lo quá, không biết có gãy xương hay đứt gân không, hay chỉ là bong gân thông thường? Liệu có cần đi chụp X-quang ngay không?”
Tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn. Chấn thương ngón tay tưởng chừng nhỏ nhưng lại có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cầm nắm, vận động và sinh hoạt hàng ngày. Trong bài viết này, tôi sẽ giải thích rõ ràng về các loại chấn thương ngón tay, dấu hiệu nhận biết, cách xử trí đúng và khi nào cần can thiệp y tế kịp thời.
Chào bạn,
Chấn thương ngón tay là tình trạng tổn thương xảy ra ở một hoặc nhiều cấu trúc của ngón tay — bao gồm xương, khớp, gân, dây chằng, cơ, da và móng — do tác động cơ học từ bên ngoài. Tùy mức độ, chấn thương có thể nhẹ như bầm tím, nhưng cũng có thể nặng như gãy xương, trật khớp hay đứt gân. Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp bạn tránh được các biến chứng lâu dài như cứng khớp, biến dạng ngón tay hoặc mất chức năng vận động.
Chấn thương ngón tay là gì?
Chấn thương ngón tay là tổn thương cấp tính xảy ra ở bất kỳ phần nào của ngón tay do va đập, kẹt, kéo giãn quá mức, cắt, đâm hoặc xoắn. Ngón tay là cấu trúc nhỏ nhưng phức tạp, chứa nhiều xương (xương đốt), khớp, gân gấp/duỗi, dây chằng bên và hệ thống mạch máu – thần kinh phong phú. Do đó, dù chấn thương nhẹ cũng có thể gây ảnh hưởng lớn đến chức năng bàn tay.
Trong lâm sàng, tôi thường gặp bệnh nhân chủ quan với chấn thương “nhỏ” như kẹt cửa, dập ngón khi đóng hòm, hay vấp ngã chống tay — nhưng sau vài tuần lại đến khám vì ngón tay không duỗi thẳng được, sưng dai dẳng hoặc đau khi cầm nắm. Đó là lý do vì sao việc đánh giá đúng mức độ tổn thương ngay từ đầu rất quan trọng.
Các loại chấn thương ngón tay phổ biến
1. Gãy xương ngón tay
Gãy xương ngón tay xảy ra khi lực tác động đủ mạnh làm đứt gãy một hoặc nhiều xương đốt ngón (phalanges). Có thể là gãy kín (da không rách) hoặc gãy hở (xương chọc qua da). Dấu hiệu điển hình: đau dữ dội, sưng nề, biến dạng ngón tay, mất khả năng cử động chủ động.
2. Trật khớp ngón tay
Trật khớp xảy ra khi hai đầu xương ở khớp ngón tay bị lệch khỏi vị trí bình thường, thường do lực kéo hoặc va đập mạnh. Khớp liên đốt gần (PIP joint) là vị trí dễ trật nhất. Người bệnh cảm thấy đau nhói, sưng, khớp “lỏng lẻo” hoặc “hở ra”, không thể duỗi/gập bình thường.
3. Bong gân ngón tay
Bong gân là tình trạng dây chằng quanh khớp bị kéo giãn quá mức hoặc rách một phần/toàn bộ. Dây chằng bên ngón tay (collateral ligaments) thường bị tổn thương khi ngón tay bị bẻ sang một bên. Triệu chứng: sưng, đau tại khớp, cảm giác lỏng lẻo khi cử động.
4. Rách gân, đứt gân ngón tay
Gân gấp (flexor tendons) và gân duỗi (extensor tendons) điều khiển động tác gập/duỗi ngón tay. Khi bị cắt, rách hoặc bong khỏi điểm bám, ngón tay sẽ mất khả năng vận động chủ động. Ví dụ: đứt gân duỗi ngón tay gây “ngón tay rủ” (mallet finger); đứt gân gấp gây “ngón tay cò súng” nếu kèm hẹp bao gân.
5. Tổn thương móng tay
Bao gồm dập móng, bật móng, tụ máu dưới móng hoặc rách nếp móng (nail bed injury). Thường do va đập mạnh vào đầu ngón tay. Tụ máu dưới móng gây đau nhức dữ dội do áp lực tăng trong khoang kín.
6. Tụ máu bầm
Xuất huyết dưới da do vỡ mạch máu nhỏ sau chấn thương. Biểu hiện: vùng da ngón tay chuyển sang tím, xanh, sau đó vàng dần theo thời gian. Đa số tự tiêu, nhưng nếu tụ máu lớn dưới móng có thể cần chích dẫn lưu.
7. Chấn thương mô mềm
Bao gồm trầy xước, rách da, dập phần mềm (cơ, mỡ, mô liên kết). Dù không ảnh hưởng xương khớp, nhưng nếu không xử lý đúng có thể gây nhiễm trùng, đặc biệt khi vết thương hở tiếp xúc với đất, bụi hoặc vật sắc nhọn.
Nguyên nhân gây chấn thương ngón tay
1. Chấn thương thể thao
Các môn như bóng rổ, bóng chuyền, cầu lông, leo núi… dễ gây chấn thương ngón tay do va chạm với bóng, dụng cụ hoặc ngã chống tay. “Ngón tay bóng rổ” (jammed finger) là ví dụ điển hình — thường là trật khớp PIP kèm bong gân.
2. Tai nạn lao động
Người làm nghề mộc, xây dựng, cơ khí, chế biến thực phẩm… thường xuyên tiếp xúc với máy móc, dao, búa, vật nặng. Kẹt tay vào máy, dập ngón khi đóng đinh, cắt trúng gân là những tai nạn phổ biến.
3. Tai nạn giao thông
Khi ngã xe máy hoặc va chạm ô tô, bàn tay thường là điểm chống đỡ đầu tiên. Lực tác động mạnh có thể gây gãy xương, trật khớp hoặc tổn thương phức hợp nhiều cấu trúc.
Triệu chứng chấn thương ngón tay
Các dấu hiệu thường gặp bao gồm:
– Đau cấp tính tại vị trí chấn thương, tăng khi cử động hoặc chạm vào.
– Sưng nề, bầm tím, nóng đỏ tại ngón tay.
– Biến dạng ngón tay (cong, lệch, “gập góc”).
– Mất khả năng gập/duỗi ngón tay chủ động.
– Cảm giác tê, châm chích nếu có tổn thương thần kinh.
– Chảy máu hoặc dịch trong/vàng nếu có vết thương hở.
– Tiếng “rắc” hoặc “bật” lúc xảy ra chấn thương (gợi ý gãy xương hoặc trật khớp).
Yếu tố tăng nguy cơ chấn thương ngón tay
1. Tuổi tác
Người cao tuổi có xương giòn, phản xạ chậm, dễ ngã → tăng nguy cơ gãy xương ngón tay. Trẻ em hiếu động, chưa nhận thức được nguy hiểm → dễ kẹt tay vào cửa, đồ chơi.
2. Tính chất công việc, người lao động nặng
Công nhân xây dựng, thợ mộc, đầu bếp, nông dân… thường xuyên sử dụng tay trong môi trường nguy hiểm, không có bảo hộ đầy đủ.
3. Các hoạt động lặp đi lặp lại
Dù không phải chấn thương cấp, nhưng vận động lặp lại (gõ phím, chơi nhạc cụ, may vá) có thể làm suy yếu gân, dây chằng → dễ tổn thương khi có va chạm nhỏ.
Chấn thương ngón tay có nguy hiểm không?
Điều này phụ thuộc vào mức độ và cấu trúc bị tổn thương.
– Chấn thương nhẹ (bầm tím, trầy xước) thường tự khỏi trong vài ngày.
– Nhưng nếu tổn thương xương, khớp, gân hoặc thần kinh, việc bỏ qua có thể dẫn đến biến chứng vĩnh viễn: cứng khớp, teo cơ, mất cảm giác, biến dạng ngón tay (ngón dùi trống, ngón mallet, ngón cò súng…).
Ví dụ: một bệnh nhân của tôi từng chủ quan với “ngón tay bị kẹt cửa”, không đi khám. 3 tuần sau, ngón tay giữa không duỗi thẳng được — chụp MRI phát hiện đứt gân duỗi. Lúc này, phẫu thuật phục hồi gân đã kém hiệu quả hơn nhiều so với can thiệp trong 72 giờ đầu.
Các biến chứng chấn thương ngón tay phổ biến
– Cứng khớp: do bất động lâu hoặc sẹo xơ hóa sau chấn thương.
– Nhiễm trùng: đặc biệt với vết thương hở, dập nát hoặc có dị vật.
– Hội chứng chèn ép khoang: hiếm nhưng nguy hiểm — áp lực mô tăng cao làm tắc nghẽn tuần hoàn.
– Biến dạng ngón tay: như ngón mallet (mallet finger), ngón cò súng (trigger finger), ngón dùi trống (boutonnière deformity).
– Thoái hóa khớp thứ phát: sau trật khớp hoặc gãy xương lệch trục.
Chẩn đoán chấn thương ngón tay
Bác sĩ sẽ:
- Hỏi bệnh sử: cơ chế chấn thương, thời gian, triệu chứng.
- Khám lâm sàng: kiểm tra cử động chủ động/thụ động, độ vững khớp, cảm giác, mạch máu.
- Chẩn đoán hình ảnh:
– X-quang: phát hiện gãy xương, trật khớp.
– Siêu âm cơ – gân: đánh giá tổn thương gân, dây chằng.
– MRI: khi nghi ngờ tổn thương phức tạp (đứt gân sâu, tổn thương sụn khớp).
Cách điều trị chấn thương ngón tay
1. Sơ cứu sau chấn thương
1.1 Sơ cứu chấn thương khớp ngón tay
– Dừng hoạt động ngay lập tức.
– Chườm lạnh (15–20 phút/lần, cách 2 giờ) trong 48 giờ đầu để giảm sưng.
– Băng ép nhẹ bằng băng thun (không quá chặt).
– Nâng cao tay trên mức tim để giảm phù nề.
– Không cố gắng nắn lại khớp nếu nghi trật — có thể gây tổn thương thêm.
1.2 Sơ cứu chấn thương phần mềm ngón tay
– Rửa sạch vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc nước sạch.
– Dùng gạc vô trùng băng lại nếu có chảy máu.
– Tránh bôi thuốc kháng sinh tùy tiện nếu vết thương sâu hoặc bẩn — cần đến cơ sở y tế để đánh giá nguy cơ uốn ván.
2. Điều trị theo loại chấn thương
2.1 Điều trị chấn thương khớp ngón tay
– Gãy xương không lệch: nẹp cố định 3–6 tuần.
– Gãy xương lệch/trật khớp: nắn chỉnh dưới gây tê, sau đó nẹp hoặc bó bột.
– Gãy phức tạp: cần phẫu thuật kết hợp xương bằng vít, đinh hoặc khung cố định ngoài.
2.2 Điều trị chấn thương phần mềm ngón tay
– Đứt gân: khâu phục hồi trong vòng 7–10 ngày (gân gấp) hoặc 2–3 tuần (gân duỗi).
– Tổn thương móng: chích dẫn lưu tụ máu nếu đau nhiều; khâu lại nếp móng nếu rách.
– Nhiễm trùng: dùng kháng sinh toàn thân, dẫn lưu mủ nếu có áp-xe.
3. Vật lý trị liệu
Sau giai đoạn bất động, vật lý trị liệu là bắt buộc để:
– Phục hồi biên độ vận động khớp.
– Ngăn ngừa dính gân, cứng khớp.
– Tăng cường sức mạnh cơ tay.
Các bài tập thường bao gồm: duỗi/gập chủ động, kéo giãn nhẹ, sử dụng bóng bóp tay, liệu pháp nhiệt.
Phòng ngừa chấn thương ngón tay như thế nào?
– Đeo găng tay bảo hộ khi làm việc với máy móc, dụng cụ sắc nhọn.
– Khởi động kỹ trước khi chơi thể thao, đặc biệt các môn dùng tay nhiều.
– Giữ nhà cửa an toàn: tránh cửa kẹt tay trẻ em, sắp xếp đồ đạc gọn gàng để không vấp ngã.
– Tập luyện tăng cường cơ tay để ổn định khớp.
– Không chủ quan với chấn thương “nhỏ” — nếu đau kéo dài > 3 ngày, hãy đi khám.
Một số câu hỏi thường gặp
1. Chấn thương ngón tay có tự khỏi không?
Một số chấn thương nhẹ như bầm tím, trầy xước có thể tự khỏi trong 3–7 ngày. Tuy nhiên, nếu có đau kéo dài, sưng không giảm, mất khả năng cử động, bạn không nên chờ đợi — vì có thể đang bị tổn thương gân, xương hoặc khớp cần can thiệp chuyên sâu.
2. Khi nào cần đến bệnh viện?
Bạn nên đến cơ sở y tế ngay nếu:
– Nghe tiếng “rắc” lúc chấn thương.
– Ngón tay biến dạng, không duỗi/gập được.
– Đau dữ dội, sưng nề lan rộng.
– Có vết thương hở, chảy máu không cầm được.
– Mất cảm giác hoặc đầu ngón tay tím tái, lạnh.
Trả lời các truy vấn liên quan
Tay không nắm chặt được là bệnh gì?
Tình trạng không nắm chặt được tay có thể do nhiều nguyên nhân: hội chứng ống cổ tay (chèn ép dây thần kinh giữa), viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp ngón tay, bệnh co thắt Dupuytren hoặc tổn thương gân sau chấn thương. Đây không phải là biểu hiện “bình thường” — bạn nên đi khám chuyên khoa cơ xương khớp hoặc thần kinh nếu triệu chứng kéo dài.
Bàn tay múp có ý nghĩa gì?
Trong nhân tướng học, bàn tay múp (mềm, đầy đặn) được cho là biểu hiện của người sống tình cảm, khéo léo và có cuộc sống sung túc. Tuy nhiên, từ góc độ y khoa, tay mềm thường do ít lao động chân tay, không liên quan đến vận mệnh. Nếu tay bỗng dưng sưng phù, mềm nhão kèm mệt mỏi, cần loại trừ suy giáp hoặc rối loạn chuyển hóa.
Ngón tay cò súng phải làm sao?
Ngón tay cò súng (trigger finger) là tình trạng gân gấp bị viêm, phì đại và kẹt trong bao gân, khiến ngón tay “bật” khi duỗi. Bạn nên: nghỉ ngơi, tránh cử động lặp lại; đeo nẹp ban đêm; tập kéo giãn nhẹ. Nếu không cải thiện sau 2–4 tuần, tiêm corticosteroid hoặc phẫu thuật giải phóng bao gân có thể được chỉ định.
Xoa bóp ngón tay út có tác dụng gì?
Theo y học cổ truyền, ngón út liên quan đến tim và ruột non. Xoa bóp ngón út có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện tuần hoàn và hỗ trợ giấc ngủ. Tuy nhiên, đây là biện pháp hỗ trợ — không thay thế điều trị y khoa khi có bệnh lý thực thể.
Cách chữa ngón tay cò súng
Điều trị ngón tay cò súng phụ thuộc giai đoạn:
– Giai đoạn nhẹ: nghỉ ngơi, nẹp, tập vận động.
– Giai đoạn trung bình: thuốc chống viêm, tiêm corticosteroid.
– Giai đoạn nặng (ngón tay kẹt cứng): phẫu thuật cắt bao gân hẹp.
Ngón áp út là ngón nào?
Ngón áp út là ngón thứ tư, nằm giữa ngón giữa và ngón út. Trong văn hóa phương Tây, đây là ngón đeo nhẫn cưới, dựa trên niềm tin cổ xưa rằng có “tĩnh mạch tình yêu” (vena amoris) chạy thẳng từ ngón này lên tim.
Gan bàn tay
Gan bàn tay là mặt trong (lòng bàn tay), nơi có nhiều nếp gấp, đường chỉ tay và tuyến mồ hôi. Một số dấu hiệu bất thường như lòng bàn tay đỏ rực (palmar erythema) hoặc ngứa dai dẳng có thể cảnh báo bệnh gan (xơ gan, viêm gan).
Bắp tay
Bắp tay (cơ nhị đầu cánh tay – biceps brachii) nằm ở mặt trước cánh tay trên, giúp gập khuỷu và xoay cẳng tay. Bắp tay to có thể do di truyền, tập luyện hoặc tích mỡ — không liên quan trực tiếp đến chấn thương ngón tay.
Mu bàn tay
Mu bàn tay là mặt lưng của bàn tay, nơi da mỏng, dễ lộ gân và tĩnh mạch. Mu bàn tay sưng phù, nhợt nhạt hoặc có nốt xuất huyết có thể là dấu hiệu của bệnh thận, rối loạn đông máu hoặc viêm mạch.
Chấn thương ngón tay tuy nhỏ nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được xử trí đúng. Đừng chủ quan với những cơn đau “chỉ là va chạm nhẹ” — vì chức năng bàn tay là vô giá. Nếu bạn nghi ngờ có tổn thương xương, gân hoặc khớp, hãy đến cơ sở y tế có chuyên khoa chấn thương – chỉnh hình trong vòng 24–72 giờ đầu để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
