Xơ cứng rải rác có phải nguyên nhân khiến người trẻ bị tàn phế mà dễ bị bỏ qua?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thật. Đúng như bạn nghi ngờ, xơ cứng rải rác (Multiple Sclerosis – MS) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế ở người trẻ, đặc biệt trong độ tuổi từ 18 đến 40. Bệnh tiến triển âm thầm, với các đợt tái phát xen kẽ giai đoạn ổn định, và nếu không được chẩn đoán sớm, tổn thương thần kinh có thể trở nên vĩnh viễn.
Nguyên nhân và cơ chế bệnh xơ cứng rải rác
Xơ cứng rải rác là một bệnh tự miễn, nghĩa là hệ miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn và tấn công chính lớp myelin – lớp vỏ bọc bảo vệ sợi thần kinh trong não và tủy sống. Khi lớp myelin bị phá hủy, tín hiệu thần kinh truyền đi chậm hoặc bị gián đoạn, dẫn đến các rối loạn chức năng vận động, cảm giác, thị giác và kiểm soát bàng quang.
Một số yếu tố liên quan đến nguy cơ mắc bệnh gồm:
– Yếu tố di truyền: Không phải di truyền trực tiếp, nhưng người có gen nhất định (như HLA-DRB1) có nguy cơ cao hơn.
– Nhiễm trùng: Một số virus (đặc biệt là Epstein-Barr) được cho là “kích hoạt” phản ứng tự miễn.
– Thiếu vitamin D, sống ở vùng xa xích đạo: Có liên hệ với tỷ lệ mắc bệnh cao hơn.
– Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc cao gấp 2–3 lần nam giới.
– Rối loạn miễn dịch nền hoặc ung thư: Trong một số trường hợp hiếm, khối u có thể kích thích sản sinh kháng thể tấn công cả tế bào thần kinh lành.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Triệu chứng của xơ cứng rải rác rất đa dạng và dễ nhầm với các vấn đề thông thường như stress, thiếu ngủ hay chấn thương nhẹ. Tuy nhiên, bạn nên cảnh giác nếu xuất hiện:
– Rối loạn thị giác: Nhìn mờ một mắt, đau khi cử động nhãn cầu, nhìn đôi.
– Yếu hoặc liệt chi: Không nhấc nổi tay/chân, đi lại loạng choạng, dễ té ngã.
– Tê bì lan tỏa: Cảm giác như “kim châm” từ cổ xuống chân, mất cảm giác một bên cơ thể.
– Rối loạn tiểu tiện: Tiểu són, tiểu bí, hoặc mất kiểm soát bàng quang.
– Các biểu hiện thần kinh trung ương khác: Nấc cụt kéo dài, nuốt khó, run, co cứng cơ.
Đây không phải là triệu chứng do lo âu hay trầm cảm – chúng phản ánh tổn thương thực thể trong hệ thần kinh trung ương và cần được đánh giá chuyên sâu.
Vì sao bệnh dễ bị bỏ quên ở người trẻ?
Trong phòng khám, tôi gặp không ít bệnh nhân trẻ tuổi đến muộn – khi đã liệt nửa người hoặc mất khả năng tự chủ tiểu tiện. Lý do thường là:
– Triệu chứng ban đầu rất mơ hồ, thoáng qua, tự hết sau vài ngày.
– Người bệnh tự lý giải là do “ngủ sai tư thế”, “làm việc quá sức” hoặc “stress”.
– Thiếu nhận thức cộng đồng và thậm chí cả trong giới y khoa về bệnh thần kinh tự miễn ở người trẻ.
– Chẩn đoán đòi hỏi MRI não – tủy sống, xét nghiệm dịch não tủy và theo dõi lâm sàng dài hạn – điều không phải cơ sở nào cũng thực hiện được.
Điều trị và tiên lượng: Hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện sớm
Bạn đừng quá lo lắng – xơ cứng rải rác không phải bản án tử hình. Với các thuốc điều hòa miễn dịch thế hệ mới (như interferon, fingolimod, ocrelizumab…), nhiều bệnh nhân duy trì được chất lượng cuộc sống gần như bình thường.
Quan trọng nhất là:
– Chẩn đoán càng sớm, tổn thương thần kinh càng ít tích lũy.
– Tuân thủ điều trị dài hạn giúp giảm tần suất và mức độ tái phát.
– Phục hồi chức năng tích cực: Vật lý trị liệu, tâm lý hỗ trợ, dinh dưỡng hợp lý.
– Theo dõi định kỳ bằng MRI để đánh giá đáp ứng điều trị và điều chỉnh phác đồ.
Tôi từng điều trị cho một cô giáo 28 tuổi – khởi phát chỉ với tê bàn tay trái, nhưng nhờ phát hiện sớm và điều trị đúng, 5 năm nay cô vẫn đứng lớp, lái xe, thậm chí mang thai và sinh con khỏe mạnh.
Xơ cứng rải rác là bệnh hiếm nhưng không hiếm đến mức không cần quan tâm, đặc biệt ở người trẻ có triệu chứng thần kinh không rõ nguyên nhân. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu thần kinh nào kéo dài trên 24 giờ – dù nhẹ – hãy đi khám chuyên khoa thần kinh ngay, đừng chờ “tự khỏi”.
Phát hiện sớm không chỉ cứu lấy chức năng vận động, mà còn giữ lại tương lai, sự độc lập và phẩm giá sống của người bệnh. Và nhớ rằng: kiên trì, lạc quan và điều trị đúng – là chìa khóa để sống trọn vẹn cùng căn bệnh này.
