Vắt và trữ sữa mẹ sai cách có thể khiến sữa thành nguồn lây bệnh cho bé?
Chào bạn,
Câu hỏi của bạn rất đáng quan tâm – và hoàn toàn hợp lý. Sữa mẹ vốn là “vàng lỏng” với trẻ sơ sinh, nhưng nếu quy trình vắt, bảo quản không đúng chuẩn, nó có thể trở thành nguồn lây nhiễm vi khuẩn, virus hoặc nấm, đặc biệt nguy hiểm với trẻ non tháng, nhẹ cân hoặc hệ miễn dịch còn non nớt.
Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường gặp những trường hợp trẻ nhập viện vì rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng huyết nhẹ – nguyên nhân truy ngược lại chính là sữa mẹ bị nhiễm khuẩn do bảo quản sai cách. Điều này hoàn toàn có thể phòng tránh nếu mẹ nắm rõ các nguyên tắc an toàn.
Nguyên nhân khiến sữa mẹ tiềm ẩn mầm bệnh
Sữa mẹ không tự nhiên “sinh” mầm bệnh, nhưng có thể bị nhiễm trong hai tình huống chính:
– Từ bản thân người mẹ: Nếu mẹ đang mắc các bệnh lây truyền qua đường máu hoặc sữa như HIV, viêm gan B/C, giang mai, virus hoặc vi khuẩn có thể hiện diện trong sữa. Đây là lý do vì sao trước khi hiến sữa tại ngân hàng sữa mẹ, mẹ hiến luôn được xét nghiệm kỹ lưỡng.
– Từ môi trường và quy trình xử lý: Vi khuẩn từ da tay, núm vú chưa rửa sạch, dụng cụ hút sữa không tiệt trùng, hay tạp nhiễm từ tủ lạnh (do để chung với thực phẩm sống) đều có thể xâm nhập vào sữa. Đặc biệt nguy hiểm là vi khuẩn E. coli, Staphylococcus aureus, hoặc nấm Candida – chúng phát triển nhanh trong sữa ở nhiệt độ phòng nếu để quá 4 giờ.
Dấu hiệu cảnh báo sữa mẹ đã bị nhiễm khuẩn
Bạn nên nghi ngờ sữa trữ không an toàn nếu trẻ xuất hiện các biểu hiện sau khi bú:
– Tiêu chảy, nôn trớ bất thường, quấy khóc liên tục sau khi bú.
– Sốt nhẹ không rõ nguyên nhân, bỏ bú hoặc bú ít hơn rõ rệt.
– Sữa có mùi chua, vị lạ, tách lớp không đồng đều dù đã lắc kỹ.
– Sữa được để ở nhiệt độ phòng quá 4 giờ, hoặc rã đông rồi để lại ngăn mát quá 24 giờ.
Lưu ý: Trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi không có khả năng đề kháng mạnh, nên chỉ một lượng nhỏ vi khuẩn cũng có thể gây bệnh nghiêm trọng.
Hướng dẫn vắt, trữ và sử dụng sữa mẹ an toàn tuyệt đối
Để biến sữa mẹ thành “thuốc quý” chứ không phải mối nguy, bạn cần tuân thủ các bước sau:
– Vệ sinh tay và dụng cụ: Rửa tay kỹ bằng xà phòng, tiệt trùng máy hút sữa và bình/túi trữ trước mỗi lần dùng.
– Bảo quản ngay sau khi hút: Sữa vắt ra nên cho vào túi/bình chuyên dụng, đậy kín, ghi rõ ngày – giờ vắt.
– Tuân thủ thời gian lưu trữ:
• Nhiệt độ phòng (≤25°C): tối đa 4 giờ
• Ngăn mát (4°C): tối đa 72 giờ
• Ngăn đông (-18°C): tối đa 6 tháng (tốt nhất dùng trong 3 tháng)
– Rã đông đúng cách: Chuyển từ ngăn đông → ngăn mát → nhiệt độ phòng. Không dùng lò vi sóng hoặc đun sôi – điều này phá hủy kháng thể và có thể tạo “điểm nóng” gây bỏng miệng bé.
– Không tái đông: Sữa đã rã đông phải dùng trong vòng 24 giờ và không được đông lại.
Khi nào nên cân nhắc dùng sữa từ ngân hàng sữa mẹ?
Nếu bạn mắc bệnh truyền nhiễm, sữa không đủ, hoặc bé sinh non cần dinh dưỡng đặc biệt, các ngân hàng sữa mẹ đạt chuẩn (như tại Bệnh viện Từ Dũ) là lựa chọn an toàn. Tại đây, sữa hiến tặng trải qua:
– Xét nghiệm máu mẹ hiến (HIV, HBV, HCV, giang mai…)
– Thanh trùng ở 62.5°C trong 30 phút (giữ nguyên dưỡng chất, tiêu diệt mầm bệnh)
– Bảo quản theo chuỗi lạnh nghiêm ngặt
– Phân phối chỉ định cho trẻ có chỉ định y khoa
Đây là mô hình y tế tiên tiến, giúp biến sữa mẹ thành dược phẩm sinh học an toàn – chứ không chỉ là “thực phẩm thông thường”.
Sữa mẹ là món quà vô giá, nhưng chỉ an toàn khi được xử lý như một sản phẩm y tế – chứ không phải như sữa bò hay nước lọc. Trong phòng khám, tôi luôn nhấn mạnh với các bà mẹ: “Sạch từ tay mẹ đến miệng con” – mọi khâu đều quan trọng.
Nếu bạn đang hút và trữ sữa, hãy dành 5 phút mỗi ngày để kiểm tra lại quy trình của mình. Một chút cẩn trọng hôm nay có thể bảo vệ con khỏi nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng ngày mai.
