Trẻ ho, khò khè giao mùa có phải nhiễm RSV?
Chào bạn,
Đúng như bạn lo lắng, vi rút hợp bào hô hấp (RSV) đang gia tăng mạnh trong thời điểm giao mùa – đặc biệt từ tháng 10 đến tháng 3 hàng năm. Đây không phải cảm cúm thông thường, mà là một tác nhân gây viêm đường hô hấp dưới rất nguy hiểm ở trẻ nhỏ, đặc biệt với trẻ dưới 6 tháng tuổi. Nhiều bé chỉ sau 12–24 giờ từ ho, sổ mũi đã tiến triển thành suy hô hấp, phải thở oxy hoặc thậm chí thở máy.
Nguyên nhân khiến RSV bùng phát và trở nặng ở trẻ nhỏ
– Thời tiết giao mùa: Chênh lệch nhiệt độ ngày – đêm lớn, độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho RSV phát triển và lây lan.
– Lây truyền dễ dàng: Vi rút lây qua giọt bắn, tiếp xúc tay – miệng, hoặc từ người lớn/khách thăm không có triệu chứng nhưng mang vi rút.
– Hệ miễn dịch non nớt: Trẻ dưới 6 tháng chưa có khả năng tự sản xuất kháng thể đầy đủ, phụ thuộc gần như hoàn toàn vào kháng thể mẹ truyền – và nếu mẹ chưa được tiêm phòng, trẻ gần như “trần trụi” trước RSV.
– Tổn thương sâu ở phổi: RSV không chỉ gây viêm mũi họng mà còn tấn công tiểu phế quản và phổi, dẫn đến viêm tiểu phế quản cấp – nguyên nhân hàng đầu gây suy hô hấp ở trẻ sơ sinh.
Dấu hiệu cảnh báo RSV trở nặng – cần đi viện ngay
Bạn đừng đợi đến khi trẻ “thở dồn dập” mới lo. Hãy cảnh giác nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu sau, đặc biệt nếu dưới 3 tháng tuổi:
– Khó thở: Thở nhanh (>60 lần/phút), co kéo lồng ngực, cánh mũi phập phồng.
– Tím tái quanh môi, đầu ngón tay hoặc toàn thân.
– Bú kém hoặc bỏ bú, mệt lả, ít khóc, ít tiểu.
– Khò khè tăng dần, ho không giảm sau 2–3 ngày.
– Sốt cao không đáp ứng thuốc, hoặc không sốt nhưng li bì (ở trẻ sơ sinh, đôi khi RSV không gây sốt rõ).
Trong phòng khám, tôi từng gặp bé 18 ngày tuổi, tối trước còn bú tốt, sáng hôm sau đã ngưng thở khi đang bế vào cổng viện. RSV diễn tiến chỉ trong vài giờ – và ở trẻ nhỏ, “chậm một chút” có thể là hậu quả suốt đời.
Tại sao RSV dễ bị nhầm với cảm cúm hoặc COVID-19?
Triệu chứng ban đầu của RSV rất giống cảm lạnh thông thường:
– Sổ mũi, nghẹt mũi
– Ho khan hoặc có đờm
– Sốt nhẹ (hoặc không sốt)
– Mệt mỏi, quấy khóc
Chính vì vậy, nhiều phụ huynh tự điều trị tại nhà bằng siro ho, nhỏ mũi… mà không biết rằng RSV không có thuốc đặc trị. Việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ hô hấp, đảm bảo oxy và dinh dưỡng – và chỉ có thể thực hiện hiệu quả trong bệnh viện khi trẻ trở nặng.
Cách phòng ngừa RSV hiệu quả – bảo vệ trẻ từ trước khi sinh
Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nhưng phòng bệnh hoàn toàn có thể chủ động:
– Tiêm phòng cho mẹ khi mang thai (từ tuần 32–36): Vaccine RSV cho bà bầu giúp truyền kháng thể bảo vệ trẻ trong 6 tháng đầu đời – giai đoạn nguy cơ tử vong cao nhất.
– Cho con bú mẹ hoàn toàn: Sữa mẹ chứa kháng thể tự nhiên, hỗ trợ miễn dịch đường hô hấp.
– Rửa tay kỹ trước khi bế trẻ, hạn chế cho người lạ ôm hôn, đặc biệt trong mùa dịch.
– Vệ sinh đồ chơi, bề mặt tiếp xúc, giữ nhà cửa thông thoáng, tránh khói thuốc.
– Không cho trẻ tiếp xúc với người đang ho, sổ mũi – kể cả người lớn “chỉ cảm nhẹ”.
RSV không phải bệnh mới, nhưng năm nay ghi nhận nhiều ca nặng bất thường, kể cả ở trẻ sơ sinh khỏe mạnh. Với trẻ dưới 3 tháng tuổi, chỉ cần có dấu hiệu nghi ngờ RSV – dù nhẹ – cũng nên nhập viện theo dõi. Đừng đợi đến khi suy hô hấp mới cấp cứu, vì lúc đó tổn thương phổi có thể đã nghiêm trọng.
Hơn nữa, nhiễm RSV sớm làm tăng nguy cơ hen suyễn sau này lên 5–6 lần. Phòng bệnh không chỉ cứu trẻ khỏi nguy cơ tử vong cấp tính, mà còn bảo vệ lá phổi non nớt của con suốt những năm đầu đời.
Nếu bạn thấy con ho, khò khè, bú kém trong mùa giao mùa – đừng chần chừ. Hãy đưa trẻ đi khám sớm nhất có thể. Một quyết định kịp thời có thể thay đổi hoàn toàn diễn tiến bệnh.
