Rửa dạ dày cấp cứu là gì và khi nào cần thực hiện?

Chào bạn,

Rửa dạ dày cấp cứu là một thủ thuật y khoa được thực hiện trong vòng vài giờ đầu sau khi một người nuốt phải chất độc, thuốc quá liều hoặc hóa chất nguy hiểm, nhằm loại bỏ phần lớn chất độc còn sót lại trong dạ dày trước khi chúng được hấp thu vào máu. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng cần rửa dạ dày, và việc thực hiện muộn hoặc sai chỉ định có thể gây hại nhiều hơn lợi.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu khi nào cần can thiệp, rủi ro ra sao và cách xử trí đúng trong tình huống khẩn cấp.

Nguyên nhân thường dẫn đến chỉ định rửa dạ dày cấp cứu

– Ngộ độc thuốc cấp tính: như paracetamol quá liều, thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm.

– Nuốt phải hóa chất độc hại: thuốc diệt cỏ (paraquat, glyphosate), chất tẩy rửa, xăng dầu.

– Tự tử bằng đường uống: đây là nhóm bệnh nhân thường gặp nhất trong các ca rửa dạ dày tại khoa cấp cứu.

– Trẻ nhỏ uống nhầm thuốc hoặc chất độc trong nhà: do tò mò, không nhận biết nguy hiểm.

Lưu ý: Rửa dạ dày chỉ hiệu quả trong vòng 1–2 giờ đầu sau khi nuốt chất độc. Sau thời gian này, phần lớn chất đã xuống ruột non và thủ thuật gần như vô ích.

Dấu hiệu cảnh báo cần đưa ngay đến cơ sở y tế

– Nôn ra máu, co giật, hôn mê hoặc lơ mơ sau khi uống chất lạ.

– Khó thở, tím tái, mạch nhanh, huyết áp tụt — dấu hiệu nhiễm độc toàn thân.

– Người bệnh không hợp tác, không thể uống than hoạt tính hoặc thuốc tẩy ruột.

– Nghi ngờ nuốt phải chất ăn mòn (axit, kiềm) hoặc hydrocarbon (xăng, dầu) — trường hợp này thường chống chỉ định rửa dạ dày vì nguy cơ thủng thực quản hoặc hít sặc rất cao.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều ca đến muộn sau 6–8 tiếng, khi bệnh nhân đã suy gan, suy thận — lúc đó rửa dạ dày không còn ý nghĩa, mà cần lọc máu hoặc điều trị hỗ trợ tích cực.

Quy trình rửa dạ dày và những rủi ro cần biết

Thủ thuật được thực hiện qua ống thông mềm đưa qua mũi hoặc miệng xuống dạ dày, sau đó bơm nước muối sinh lý vào và hút ra liên tục cho đến khi dịch hút trong và không còn mùi chất độc.

Tuy nhiên, rửa dạ dày không phải không nguy hiểm:

– Hít sặc (aspiration): dịch dạ dày trào ngược vào phổi → viêm phổi hít, suy hô hấp.

– Xây xát hoặc thủng thực quản/dạ dày: đặc biệt nếu bệnh nhân không hợp tác hoặc có tiền sử loét.

– Rối loạn điện giải: do mất dịch và điện giải trong quá trình bơm-rút nhiều lần.

– Tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim: ở người cao tuổi hoặc có bệnh nền tim mạch.

Vì vậy, chỉ bác sĩ cấp cứu mới quyết định có nên rửa dạ dày hay không, dựa trên loại chất độc, thời gian tiếp xúc, tình trạng lâm sàng và nguy cơ/benefits.

Hướng dẫn xử trí ban đầu trước khi đến viện

– Không cố gây nôn bằng tay hoặc móc họng — điều này dễ gây hít sặc, đặc biệt với trẻ nhỏ.

– Gọi ngay cấp cứu 115 hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt.

– Mang theo lọ thuốc/chất nghi ngờ để bác sĩ xác định độc chất chính xác.

– Không cho uống sữa, nước chanh, lòng trắng trứng hay “mẹo dân gian” — có thể làm nặng thêm tổn thương niêm mạc.

Trong nhiều trường hợp, than hoạt tính (activated charcoal) được ưu tiên hơn rửa dạ dày vì an toàn và hiệu quả trong việc hấp phụ độc chất — nhưng vẫn phải do bác sĩ chỉ định.

Rửa dạ dày cấp cứu là một can thiệp mạnh tay, có chỉ định hẹp và rủi ro rõ rệt. Ngày nay, với sự phát triển của các phương pháp giải độc hiện đại, thủ thuật này ít được sử dụng hơn trước, trừ khi bệnh nhân đến viện rất sớm và nuốt phải chất độc nguy hiểm chưa được hấp thu.

Nếu bạn nghi ngờ ai đó nuốt nhầm chất độc, đừng chần chừ — hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Mỗi phút trôi qua đều có thể ảnh hưởng đến tính mạng và tiên lượng hồi phục.