Thuốc lá điện tử có thực sự an toàn cho giới trẻ?
Chào bạn,
Câu hỏi của bạn rất đáng quan tâm — và tiếc thay, thuốc lá điện tử hoàn toàn không “vô hại” như nhiều bạn trẻ vẫn nghĩ. Dù đã bị cấm từ 1-1-2025 tại Việt Nam, các sản phẩm này vẫn len lỏi trong đời sống giới trẻ qua mạng xã hội, chợ ngầm và cả những lời quảng cáo đầy mê hoặc về hương vị “trái cây”, “kem lạnh” hay “mát lạnh sảng khoái”. Nhưng đằng sau đó là nguy cơ ngộ độc, tổn thương não, rối loạn tâm thần và thậm chí tử vong.
Tôi – một bác sĩ chuyên khoa – xin chia sẻ rõ hơn về những hiểm họa thực sự mà thuốc lá điện tử đang gây ra cho thế hệ trẻ.
Nguyên nhân khiến thuốc lá điện tử trở thành mối đe dọa khôn lường
– Chứa nicotine – chất gây nghiện mạnh: Nicotine không chỉ làm tăng nhịp tim, huyết áp mà còn ảnh hưởng sâu đến sự phát triển não bộ ở tuổi vị thành niên. Đáng nói, nhiều sản phẩm chứa lượng nicotine cao gấp 3–5 lần so với mức ghi trên bao bì, dễ dẫn đến quá liều.
– Pha trộn ma túy tổng hợp: Như trường hợp thiếu niên 15 tuổi nhập viện Bạch Mai với triệu chứng co giật, sùi bọt mép – tinh dầu thuốc lá điện tử cháu dùng chứa 5F-ADB, một dạng ma túy tổng hợp thế hệ mới, cực độc với hệ thần kinh.
– Hóa chất phụ gia độc hại: Các hương liệu như vanillin, diacetyl hay formaldehyde – vốn được cho phép trong thực phẩm – lại gây tổn thương phổi khi hít vào dưới dạng hơi nóng, dẫn đến tình trạng “phổi bỏng” (popcorn lung).
– Ảo tưởng “an toàn”: Nhiều em tin rằng “không khói = không hại”, nhưng hơi từ thuốc lá điện tử vẫn chứa hạt siêu mịn, kim loại nặng (chì, niken) và chất gây ung thư.
– Cánh cửa dẫn đến chất gây nghiện nặng hơn: Nghiên cứu cho thấy thanh thiếu niên dùng thuốc lá điện tử có nguy cơ chuyển sang cần sa, ma túy hoặc thuốc lá truyền thống cao gấp 3–4 lần.
Dấu hiệu cảnh báo cần đưa trẻ đi khám ngay
Nếu con bạn có một trong các biểu hiện sau, đừng chủ quan:
– Co giật, sùi bọt mép, mất ý thức dù chỉ thoáng qua.
– Thay đổi tâm trạng đột ngột: trầm cảm, hoang tưởng, lo âu kéo dài.
– Giảm khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ ngắn hạn.
– Ho kéo dài, khó thở, tức ngực – dù không mắc bệnh hô hấp.
– Thường xuyên mệt mỏi, chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân.
Trong phòng khám, tôi từng gặp không ít phụ huynh chỉ đưa con đi khi đã xuất hiện rối loạn hành vi nghiêm trọng – lúc đó, tổn thương não có thể đã trở nên khó hồi phục hoàn toàn.
Làm gì để bảo vệ con em khỏi thuốc lá điện tử?
– Giáo dục sớm, đúng cách: Thay vì cấm đoán cứng nhắc, hãy giải thích rõ nicotine ảnh hưởng thế nào đến não đang phát triển, và ma túy có thể “ẩn mình” trong tinh dầu.
– Theo dõi hành vi, không xâm phạm riêng tư: Quan sát thói quen sinh hoạt, mùi lạ trên quần áo, thiết bị hình bút/chìa khóa – đó có thể là pod hoặc vape mini.
– Khuyến khích vận động và kết nối xã hội lành mạnh: Trẻ tham gia câu lạc bộ thể thao, nghệ thuật sẽ ít bị lôi kéo vào nhóm hút thuốc hơn.
– Không tự ý mua thuốc cai nghiện: Việc cai nicotine ở tuổi teen cần can thiệp y tế chuyên biệt, vì dùng sai có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng.
– Báo cơ quan chức năng nếu phát hiện buôn bán: Hiện nay, việc sử dụng hoặc chứa chấp thuốc lá điện tử có thể bị phạt 3–5 triệu đồng, và người quản lý địa điểm không ngăn chặn cũng bị xử lý.
Thực trạng “cấm một đằng, bán một nẻo”
Dù Shopee, Lazada đã gỡ bỏ, nhưng Facebook, TikTok, Zalo vẫn là “chợ đen” sôi động. Chỉ cần tìm “pod”, “vape”, “tinh dầu mát” – hàng chục fanpage hiện ra, chào bán công khai với ngôn ngữ trẻ trung, giá rẻ, giao hàng “kín đáo”.
Đáng lo hơn, nhiều người bán không biết – hoặc cố tình che giấu – rằng sản phẩm họ phân phối có thể chứa chất cấm. Trẻ mua về, hít vài hơi, rồi nhập viện trong tình trạng ngộ độc cấp tính – mà bản thân không hiểu chuyện gì xảy ra.
Thuốc lá điện tử không phải “mốt”, càng không phải “vô hại”. Với não bộ đang phát triển của trẻ vị thành niên, mỗi lần hít nicotine hay hóa chất lạ đều là một lần đánh cược với sức khỏe lâu dài – từ trí nhớ, tâm thần đến chức năng tim phổi.
Là người thầy thuốc, tôi tha thiết kêu gọi: đừng đợi đến khi con bạn co giật, trầm cảm hay liệt nửa người mới hành động. Hãy bắt đầu bằng cuộc trò chuyện chân thành hôm nay – vì tương lai của các em không đáng để đổi lấy một “hơi mát” giả tạo.
