Thuốc hạ kali máu dùng khi nào và có an toàn không?

Chào bạn,

Việc dùng thuốc hạ kali máu chỉ được chỉ định khi nồng độ kali trong máu (kali huyết) vượt quá mức an toàn — thường là trên 5,5 mmol/L — và có nguy cơ ảnh hưởng đến tim mạch hoặc thần kinh cơ. Đây không phải là thuốc dùng tùy tiện, mà là can thiệp y khoa khẩn cấp hoặc kiểm soát dài hạn tùy nguyên nhân gây tăng kali máu. Tôi sẽ giải thích cụ thể để bạn hiểu rõ hơn.

Nguyên nhân phổ biến gây tăng kali máu cần dùng thuốc

Tăng kali máu (hyperkalemia) thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm, nhưng lại có thể đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời. Một số nguyên nhân chính bao gồm:

– Suy thận mạn tính: Thận không đào thải kali hiệu quả, khiến kali tích tụ trong máu.

– Dùng thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) hoặc chẹn thụ thể angiotensin (ARBs): Nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp, suy tim có thể làm giảm bài tiết kali.

– Tổn thương tế bào hàng loạt: Như tiêu cơ vân do chấn thương, bỏng nặng, hoặc tan máu — khiến kali từ trong tế bào tràn vào máu.

– Thiếu aldosterone (hội chứng Addison): Hormone này giúp thận thải kali; khi thiếu, kali bị giữ lại.

– Ăn quá nhiều thực phẩm giàu kali ở người có chức năng thận kém (chuối, cam, khoai lang, rau chân vịt…).

Dấu hiệu cảnh báo tăng kali máu cần can thiệp y tế ngay

Mặc dù nhiều trường hợp tăng kali máu diễn tiến âm thầm, nhưng khi nồng độ kali vượt ngưỡng nguy hiểm (>6,0 mmol/L), bạn có thể gặp:

– Nhịp tim bất thường: Tim đập chậm, loạn nhịp, thậm chí ngừng tim.

– Yếu cơ, tê bì, cảm giác “bủn rủn” tay chân.

– Buồn nôn, khó thở nhẹ.

– Trên điện tâm đồ (ECG): Sóng T cao nhọn, PR kéo dài, QRS giãn rộng — đây là dấu hiệu khẩn cấp.

Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng này kèm tiền sử bệnh thận hoặc đang dùng thuốc ảnh hưởng kali, hãy đến cơ sở y tế ngay.

Các nhóm thuốc hạ kali máu thường dùng và cơ chế tác dụng

Trong lâm sàng, việc hạ kali máu được tiếp cận theo 3 hướng: ổn định màng tế bào, dịch chuyển kali vào trong tế bào, và loại bỏ kali khỏi cơ thể. Cụ thể:

– Calcium gluconate tiêm tĩnh mạch: Không làm giảm kali máu, nhưng bảo vệ tim bằng cách ổn định điện thế màng cơ tim — dùng khẩn cấp khi ECG bất thường.

– Insulin + glucose: Kích thích kali di chuyển từ máu vào tế bào, hiệu quả trong 15–30 phút.

– Beta-2 agonist (salbutamol dạng khí dung): Cũng giúp đẩy kali vào tế bào, thường phối hợp với insulin.

– Resin trao đổi ion (như sodium polystyrene sulfonate): Gắn kali trong ruột và đào thải qua phân — dùng cho điều trị dài hạn.

– Lợi tiểu quai (furosemide): Tăng đào thải kali qua nước tiểu, nhưng chỉ hiệu quả khi chức năng thận còn tốt.

– Lọc máu (thận nhân tạo): Chỉ định khi kali rất cao (>6,5 mmol/L), suy thận nặng hoặc đáp ứng kém với điều trị nội khoa.

Cách phòng ngừa và hỗ trợ điều trị tăng kali máu tại nhà

Thuốc là cần thiết trong giai đoạn cấp, nhưng về lâu dài, bạn nên kết hợp điều chỉnh lối sống:

– Hạn chế thực phẩm giàu kali nếu có bệnh thận: Tránh chuối, cam, cà chua, sô cô la, các loại đậu, nước dừa…

– Đọc kỹ thành phần thuốc: Một số thuốc bổ, thảo dược (như chiết xuất cam thảo) có thể làm tăng kali.

– Theo dõi chức năng thận định kỳ, đặc biệt nếu bạn bị đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc suy tim.

– Không tự ý ngưng hoặc đổi thuốc điều trị nền (như ACEI/ARB) — hãy trao đổi với bác sĩ để cân nhắc lợi ích/nguy cơ.

– Nấu rau bằng cách luộc và bỏ nước: Giúp giảm lượng kali đáng kể trong thực phẩm.

Tăng kali máu là tình trạng thầm lặng nhưng nguy hiểm, đặc biệt ở người có bệnh thận hoặc đang dùng thuốc ảnh hưởng điện giải. Việc dùng thuốc hạ kali máu là cần thiết trong nhiều trường hợp, nhưng phải đi kèm theo chẩn đoán nguyên nhân và điều chỉnh lối sống phù hợp. Trong phòng khám, tôi từng gặp không ít bệnh nhân nhập viện cấp cứu vì loạn nhịp tim do tăng kali — trong khi trước đó họ chỉ nghĩ “mệt bình thường”. Vì vậy, đừng xem nhẹ xét nghiệm điện giải đồ, nhất là khi bạn có yếu tố nguy cơ. Nếu nghi ngờ, hãy kiểm tra sớm và tuân thủ hướng dẫn điều trị.