Thời tiết chuyển lạnh dễ mắc bệnh gì và làm sao phòng tránh?
Đây là tâm sự rất thường gặp trong phòng khám của tôi mỗi khi mùa đông đến. Thời tiết miền Bắc thay đổi thất thường – từ hanh khô sang nồm ẩm – không chỉ khiến cơ thể “lúng túng” điều chỉnh mà còn tạo điều kiện cho hàng loạt bệnh lý bùng phát. Dưới đây là những “đợt tấn công sức khỏe” bạn cần cảnh giác và cách ứng phó khoa học.
Chào bạn!
Khi thời tiết chuyển lạnh, cơ thể chúng ta – đặc biệt là hệ hô hấp, tim mạch và miễn dịch – dễ rơi vào trạng thái “báo động đỏ”. Nguyên nhân không chỉ do nhiệt độ giảm, mà còn vì sự dao động đột ngột của độ ẩm và áp suất, khiến các cơ chế bảo vệ tự nhiên suy yếu. Người có bệnh nền, người già và trẻ nhỏ là nhóm nguy cơ cao nhất.
Những “đợt đột kích” sức khỏe thường gặp khi trời lạnh
– Nhiễm trùng đường hô hấp: Cảm lạnh, cúm mùa, viêm phế quản, viêm phổi – dễ bùng phát do niêm mạc mũi họng khô, mất khả năng “quét sạch” virus.
– Bệnh tim mạch cấp tính: Tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ – do co mạch đột ngột khi tiếp xúc với không khí lạnh, đặc biệt vào rạng sáng.
– Bệnh lý xương khớp tái phát: Đau mỏi vai gáy, lưng, gối – do co cứng cơ, tuần hoàn kém và phản ứng viêm tăng khi nhiệt độ giảm.
– Hen phế quản & COPD bùng phát: Không khí lạnh và ẩm kích thích co thắt phế quản, tăng tiết đờm, gây khó thở.
– Rối loạn miễn dịch và da liễu: Da nứt nẻ, chàm, nổi mề đay – do hàng rào bảo vệ da suy yếu trong điều kiện hanh khô.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
– Tim mạch: Đau ngực kéo dài >20 phút, khó thở, vã mồ hôi lạnh, tê yếu tay chân, méo miệng, nói ngọng.
– Hô hấp: Sốt cao trở lại sau vài ngày “khỏi cảm”, ho ra đờm xanh/đục, khó thở khi nghỉ, lơ mơ ở người già.
– Xương khớp: Đau khớp kèm sưng nóng đỏ, hạn chế vận động rõ rệt, hoặc đau lan xuống chi dưới (có thể là dấu hiệu chèn ép thần kinh).
– Hen/COPD: Phải dùng thuốc cắt cơn >2 lần/ngày, khó thở khi nói chuyện hoặc nằm, môi/tím tái.
Trong nhiều năm trực cấp cứu, tôi từng gặp không ít trường hợp tưởng “chỉ cảm lạnh” nhưng thực chất là viêm phổi nặng hoặc nhồi máu cơ tim không điển hình – đặc biệt ở phụ nữ và người tiểu đường.
Cách bảo vệ sức khỏe theo từng giai đoạn mùa lạnh
Giai đoạn hanh khô (tháng 11–1):
– Duy trì độ ẩm trong nhà 45–55% bằng máy tạo ẩm (ưu tiên loại bay hơi hoặc siêu âm).
– Uống nước ấm đều đặn, rửa mũi bằng nước muối sinh lý 0.9% mỗi tối.
– Giữ ấm vùng cổ, tai, tay chân – những nơi giàu thụ thể cảm lạnh, dễ kích hoạt co mạch toàn thân.
Giai đoạn nồm ẩm (tháng 2–4):
– Chuyển sang máy hút ẩm, giữ độ ẩm dưới 60% để hạn chế nấm mốc và mạt bụi.
– Mở cửa thông gió chéo 2–3 lần/ngày, lau khô tường, sàn, rèm cửa.
– Giặt giũ chăn ga, vỏ gối định kỳ; tránh dùng đồ vải ẩm lâu ngày.
Với mọi giai đoạn:
– Rửa tay kỹ bằng xà phòng ≥20 giây, tránh chạm tay lên mắt – mũi – miệng.
– Tiêm vắc xin cúm và phế cầu (nếu thuộc nhóm nguy cơ).
– Không tự ý dùng thuốc co mạch mũi quá 5–7 ngày; thận trọng với NSAID (ibuprofen, diclofenac) vì có thể làm tăng huyết áp.
Trong phòng khám, tôi luôn nhấn mạnh với bệnh nhân: Mùa lạnh không giết người – chính sự chủ quan mới nguy hiểm. Một cơn đau ngực thoáng qua lúc 5 giờ sáng, một cơn ho kéo dài sau cảm cúm, hay cơn đau khớp “quen thuộc” bỗng dưng dữ dội hơn – đều có thể là tín hiệu cảnh báo tổn thương thật sự.
Hãy chủ động theo dõi huyết áp, duy trì lối sống ấm – ẩm – sạch, và đừng ngần ngại đi khám sớm nếu triệu chứng kéo dài, khác thường hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt. Phòng bệnh lúc này không chỉ là giữ ấm, mà là duy trì cân bằng sinh lý trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt.
Thời tiết chuyển lạnh làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể, mở “cánh cửa” cho virus, vi khuẩn và các rối loạn nội khoa bùng phát. Việc hiểu rõ từng giai đoạn khí hậu và điều chỉnh môi trường sống – sinh hoạt phù hợp sẽ giúp bạn và gia đình vượt đông an toàn, khỏe mạnh.
