Thế não là nghiện phim đen?

Dạo gần đây, tôi thấy mình cứ lặp đi lặp lại việc xem phim người lớn dù đã nhiều lần tự nhắc phải dừng lại. Cứ rảnh là tay lại đưa chuột click vào những video quen thuộc, dù biết là không tốt cho tâm trí và sinh hoạt hàng ngày. Tôi lo lắng: liệu đây có phải là “nghiện” thật sự, hay chỉ là thói quen xấu nhất thời?

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,

Nghiện phim đen (hay còn gọi là nghiện nội dung khiêu dâm) là tình trạng một người mất kiểm soát trong việc xem phim người lớn, đến mức nó gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống, như giảm hiệu suất công việc, rối loạn giấc ngủ, xa cách các mối quan hệ xã hội hoặc cảm giác tội lỗi kéo dài — nhưng vẫn không thể ngừng lại dù đã cố gắng.

Về bản chất, đây là một dạng rối loạn hành vi liên quan đến phần thưởng trong não bộ, tương tự như nghiện cờ bạc hay nghiện mạng xã hội. Khi xem phim đen, não tiết ra dopamine – chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác khoái cảm – và theo thời gian, não bắt đầu “học” rằng chỉ có kích thích này mới mang lại cảm giác dễ chịu, dẫn đến vòng luẩn quẩn của thèm muốn – sử dụng – hối hận – tái sử dụng.

Nguyên nhân có thể gặp

– Kích thích quá mức hệ thống phần thưởng của não: Việc tiếp xúc thường xuyên với nội dung khiêu dâm làm suy giảm khả năng đáp ứng với các nguồn vui lành mạnh khác trong đời sống.
– Coping mechanism (cơ chế đối phó): Nhiều người dùng phim đen để trốn tránh căng thẳng, cô đơn, lo âu hoặc trầm cảm – vô tình biến nó thành “liều thuốc” tâm lý tạm thời.
– Tác động từ môi trường số: Sự dễ dàng tiếp cận nội dung khiêu dâm 24/7 trên điện thoại, máy tính khiến ngưỡng kiềm chế bị bào mòn dần theo thời gian.
– Yếu tố sinh học và di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy người có khuynh hướng dễ nghiện (dù là chất hay hành vi) thường có biến thể gen ảnh hưởng đến thụ thể dopamine.
– Thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc hoặc thiết lập ranh giới cá nhân: Đặc biệt ở lứa tuổi vị thành niên hoặc thanh niên chưa được hướng dẫn đầy đủ về sức khỏe tình dục và tự chủ hành vi.

Dấu hiệu cảnh báo nên đi khám hoặc tìm hỗ trợ chuyên môn

– Không thể kiểm soát hành vi dù đã nhiều lần tự đặt giới hạn (ví dụ: “chỉ xem 1 lần/tuần” nhưng không giữ được).
– Dành nhiều thời gian hơn dự kiến để xem phim đen, thậm chí bỏ qua công việc, học tập hoặc sinh hoạt gia đình.
– Cảm giác trống rỗng, tội lỗi hoặc tự ti sau mỗi lần xem, nhưng vẫn tiếp tục.
– Giảm hứng thú với quan hệ tình dục thực tế, hoặc cần nội dung ngày càng “mạnh” hơn để đạt được cảm giác thỏa mãn.
– Ảnh hưởng đến tâm trạng, giấc ngủ hoặc các mối quan hệ gần gũi.

Hướng dẫn giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát

– Nhận diện “trigger” (yếu tố kích hoạt): Ghi lại thời điểm, cảm xúc hoặc hoàn cảnh khiến bạn muốn xem phim đen (buồn chán? áp lực? đêm khuya?) để chủ động tránh hoặc thay thế.
– Thay thế bằng hành vi tích cực: Tập thể dục, đọc sách, thiền, trò chuyện với bạn bè – bất kỳ hoạt động nào giúp não nhận dopamine một cách lành mạnh.
– Giới hạn truy cập kỹ thuật số: Dùng phần mềm chặn nội dung, đặt mật khẩu do người thân quản lý, hoặc tắt thông báo từ các nền tảng dễ gây cám dỗ.
– Xây dựng lối sống có cấu trúc: Ngủ đủ, ăn uống điều độ, duy trì lịch sinh hoạt rõ ràng giúp giảm khoảng trống mà thói quen xấu dễ len vào.
– Tìm kiếm hỗ trợ tâm lý nếu cần: Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc các nhóm hỗ trợ đồng đẳng (peer support) có thể rất hiệu quả trong việc phá vỡ chu kỳ nghiện.

Nghiện phim đen không phải là “tật xấu” đáng xấu hổ, mà là một rối loạn hành vi có cơ sở thần kinh học rõ ràng – và hoàn toàn có thể điều chỉnh được nếu bạn chủ động can thiệp sớm. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân nam (và cả nữ) trẻ tuổi cảm thấy bế tắc vì vấn đề này, nhưng sau vài tháng thay đổi lối sống và hỗ trợ tâm lý, họ đã lấy lại được sự cân bằng và tự chủ. Bạn không đơn độc, và quan trọng nhất: bạn hoàn toàn có thể thay đổi.