Nổi đẹn ở miệng là gì và có nguy hiểm không?
Chào bạn,
Nổi đẹn – hay còn gọi là lở miệng, áp-tơ (aphthous ulcer) – là những vết loét nông, nhỏ, hình tròn hoặc bầu dục, thường xuất hiện ở niêm mạc miệng như môi trong, má, lưỡi, nướu. Tuy gây đau rát và ảnh hưởng đến ăn uống, nhưng phần lớn trường hợp là lành tính, không nguy hiểm và tự khỏi trong vòng 7–14 ngày. Tuy nhiên, nếu tái phát thường xuyên hoặc kèm theo triệu chứng toàn thân, bạn nên đi khám để loại trừ nguyên nhân sâu xa hơn.
Nguyên nhân phổ biến gây nổi đẹn ở miệng
– Chấn thương cơ học: Cắn trúng má/lưỡi, bàn chải đánh răng cứng, răng mọc lệch cọ vào niêm mạc.
– Rối loạn miễn dịch: Hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các yếu tố nội sinh, dẫn đến viêm loét niêm mạc.
– Thiếu vi chất: Thiếu vitamin B12, sắt, kẽm, axit folic – thường gặp ở người ăn chay, suy dinh dưỡng hoặc rối loạn hấp thu.
– Căng thẳng, mệt mỏi: Stress làm suy giảm đề kháng tại chỗ, tạo điều kiện cho loét miệng xuất hiện.
– Thay đổi nội tiết: Phụ nữ trong kỳ kinh nguyệt, mang thai hoặc tiền mãn kinh dễ bị nổi đẹn hơn.
– Dị ứng thực phẩm: Một số người nhạy cảm với chocolate, cà phê, hạt, đồ chua hoặc thực phẩm chứa gluten.
Nổi đẹn có tự khỏi không và kéo dài bao lâu?
Hầu hết các vết đẹn tự lành mà không để lại sẹo trong vòng 5–10 ngày nếu là thể nhẹ (loét nhỏ, dưới 1 cm). Với thể nặng hơn (loét lớn, sâu, kéo dài >2 tuần), thời gian hồi phục có thể lên đến 2–4 tuần, đôi khi để lại sẹo nhẹ.
Trong phòng khám, tôi thường thấy nhiều bệnh nhân lo lắng quá mức, nhưng thực tế nổi đẹn đơn lẻ, thỉnh thoảng mới tái phát là phản ứng sinh lý bình thường của niêm mạc miệng, không phải dấu hiệu bệnh lý nghiêm trọng.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
– Vết loét lớn hơn 1 cm, sâu, bờ không đều hoặc không lành sau 2 tuần.
– Tái phát liên tục (trên 3 lần/năm), ảnh hưởng đến chất lượng sống.
– Kèm theo sốt, mệt mỏi, sụt cân, nổi hạch cổ hoặc loét ở bộ phận sinh dục, da – có thể gợi ý bệnh lý toàn thân như lupus, Behçet, Crohn…
– Đau dữ dội đến mức không ăn uống được, dẫn đến mất nước hoặc suy nhược.
Cách giảm đau và hỗ trợ lành đẹn tại nhà
– Súc miệng nước muối sinh lý 0,9% hoặc nước súc miệng không cồn 2–3 lần/ngày để sát khuẩn nhẹ và làm dịu niêm mạc.
– Bôi gel chứa lidocaine hoặc benzocaine (mua không kê đơn) giúp giảm đau tức thì trước khi ăn.
– Dùng thuốc bôi chứa corticosteroid tại chỗ (như triamcinolone acetonide) – chỉ nên dùng ngắn ngày và theo hướng dẫn.
– Tránh thực phẩm cay, chua, cứng, nóng – chúng làm vết loét xót hơn và chậm lành.
– Uống đủ nước, nghỉ ngơi hợp lý để tăng cường miễn dịch tự nhiên.
Lưu ý: Không nên tự ý dùng kháng sinh hay thuốc bôi mạnh nếu không có chỉ định – có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh miệng, khiến tình trạng trầm trọng hơn.
Phòng ngừa nổi đẹn tái phát như thế nào?
– Chăm sóc răng miệng đúng cách: Dùng bàn chải lông mềm, đánh răng nhẹ nhàng, định kỳ khám nha khoa.
– Bổ sung đủ vi chất: Ăn đa dạng rau xanh, thịt, cá, trứng, đậu; nếu cần, xét nghiệm máu để đánh giá thiếu hụt vi chất.
– Quản lý stress: Ngủ đủ, tập thể dục nhẹ, thiền hoặc yoga giúp ổn định hệ miễn dịch.
– Tránh thực phẩm kích thích: Nếu bạn nhận thấy mỗi lần ăn chocolate hay cam quýt là bị đẹn, hãy ghi chép và loại bỏ chúng khỏi chế độ ăn.
– Không hút thuốc, hạn chế rượu bia: Chúng làm khô niêm mạc và giảm khả năng tự bảo vệ của miệng.
Nổi đẹn có lây không?
Không, nổi đẹn (áp-tơ) không lây – dù qua tiếp xúc trực tiếp, dùng chung bát đũa hay hôn. Đây không phải do virus hay vi khuẩn gây ra, mà là phản ứng viêm vô khuẩn của niêm mạc. Bạn có thể yên tâm sinh hoạt bình thường mà không lo lây cho người thân.
Chế độ ăn uống khi bị nổi đẹn
Khi đang có vết loét, bạn nên ưu tiên:
– Thức ăn mềm, mát, dễ nuốt: cháo, súp, sữa chua, sinh tố.
– Thực phẩm giàu vitamin B, C, kẽm: như chuối, bơ, bí đỏ, thịt nạc, hải sản.
– Uống nhiều nước, tránh đồ uống có gas, cồn, cà phê đặc.
– Hạn chế tối đa đồ chua (chanh, dưa muối), cay (ớt, tiêu), chiên rán – chúng làm vết loét xót rát và lâu lành.
Nổi đẹn ở miệng phần lớn là tình trạng lành tính, tự giới hạn và không nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu bạn bị tái phát thường xuyên, loét lớn hoặc kèm triệu chứng toàn thân, đừng chủ quan – đó có thể là biểu hiện của rối loạn miễn dịch hoặc thiếu hụt dinh dưỡng tiềm ẩn. Việc điều chỉnh lối sống, ăn uống hợp lý và theo dõi sát sẽ giúp bạn kiểm soát tốt tình trạng này mà không cần can thiệp y tế phức tạp.
