Nguyên nhân thiếu máu là gì?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thực tế. Thiếu máu là tình trạng khá phổ biến, và nguyên nhân thiếu máu có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau — từ lối sống, chế độ dinh dưỡng đến các bệnh lý tiềm ẩn. Trong phần dưới đây, tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các nguyên nhân chính, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí phù hợp.

Những nguyên nhân phổ biến gây thiếu máu

Thiếu máu xảy ra khi cơ thể không có đủ hồng cầu khỏe mạnh để vận chuyển oxy đến các mô. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường chia nguyên nhân thành ba nhóm chính:

– Thiếu chất tạo máu: Đây là nguyên nhân thường gặp nhất, đặc biệt ở phụ nữ. Thiếu sắt (do ăn uống thiếu, mất máu kinh nguyệt nhiều, chảy máu tiêu hóa), thiếu vitamin B12 hoặc axit folic đều làm giảm khả năng sản xuất hồng cầu.
– Mất máu cấp hoặc mạn tính: Chảy máu do loét dạ dày, trĩ, polyp đại tràng, hoặc chấn thương có thể dẫn đến thiếu máu nếu lượng máu mất vượt quá khả năng bù đắp của cơ thể.
– Rối loạn sản xuất hoặc phá hủy hồng cầu: Một số bệnh như suy tủy xương, bệnh thalassemia, hoặc tan máu tự miễn khiến tủy xương không tạo đủ hồng cầu, hoặc hồng cầu bị phá hủy quá mức trước thời hạn.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Không phải ai thiếu máu cũng có triệu chứng rõ rệt, nhưng nếu bạn nhận thấy một trong những dấu hiệu sau, đừng chủ quan:

– Mệt mỏi kéo dài, khó tập trung, tim đập nhanh dù không vận động
– Da niêm mạc nhợt nhạt, đặc biệt ở lòng bàn tay, mí mắt trong
– Chóng mặt, hoa mắt khi thay đổi tư thế (đứng lên ngồi xuống)
– Khó thở nhẹ khi gắng sức, thậm chí hồi hộp, đánh trống ngực

Đặc biệt, nếu bạn là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, có kinh nguyệt nhiều, hoặc người lớn tuổi có tiền sử bệnh dạ dày – ruột, nguy cơ thiếu máu do mất máu mạn tính rất cao.

Cách cải thiện và phòng ngừa thiếu máu hiệu quả

Việc điều trị thiếu máu phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gốc rễ. Tuy nhiên, bạn có thể chủ động phòng ngừa và hỗ trợ phục hồi bằng những biện pháp sau:

– Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Tăng cường thực phẩm giàu sắt (thịt đỏ, gan, đậu, rau lá xanh đậm), kết hợp với vitamin C (cam, ổi) để tăng hấp thu sắt.
– Tránh uống trà, cà phê ngay sau bữa ăn vì chúng cản trở hấp thu sắt.
– Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu bạn có chu kỳ kinh nguyệt bất thường, rối loạn tiêu hóa kéo dài hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh máu.
– Không tự ý dùng viên sắt liều cao nếu chưa được chẩn đoán — thừa sắt cũng gây hại cho gan và tim mạch.

Khi nào cần xét nghiệm chuyên sâu?

Nếu bạn đã bổ sung sắt qua chế độ ăn hoặc thuốc mà tình trạng không cải thiện sau 4–6 tuần, rất có thể nguyên nhân không đơn giản là “ăn uống thiếu”. Trong phòng khám, tôi thường chỉ định thêm các xét nghiệm như ferritin, transferrin saturation, vitamin B12, acid folic, thậm chí nội soi tiêu hóa nếu nghi ngờ mất máu ẩn.

Thiếu máu không phải là một bệnh, mà là dấu hiệu phản ánh một vấn đề tiềm ẩn trong cơ thể. Đừng chỉ dừng lại ở việc “uống viên sắt cho hết mệt” — hãy tìm đúng nguyên nhân để điều trị tận gốc. Với nhiều bệnh nhân tôi từng gặp, thiếu máu hóa ra lại là “tiếng chuông cảnh báo” đầu tiên của bệnh lý tiêu hóa, rối loạn nội tiết, hay thậm chí ung thư sớm. Vì vậy, đừng ngần ngại đi khám nếu triệu chứng kéo dài hoặc tái phát.