Nấc cụt kéo dài hay tái phát và cách xử trí hiệu quả?

Chào bạn,

Nấc cụt phần lớn là hiện tượng lành tính, thường tự hết trong vài phút và không đáng lo. Tuy nhiên, nếu nấc kéo dài hơn 48 giờ, tái phát thường xuyên hoặc đi kèm các triệu chứng khác, đó có thể là tín hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Tôi sẽ giúp bạn phân biệt khi nào nên can thiệp tại nhà và khi nào cần đi khám.

Nguyên nhân phổ biến gây nấc cụt – từ sinh lý đến bệnh lý

Nấc cụt xảy ra do co thắt đột ngột, không tự chủ của cơ hoành – cơ chính điều khiển hô hấp – kết hợp với sự đóng đột ngột của thanh môn, tạo nên âm thanh “hic”. Đa số trường hợp chỉ là phản xạ tạm thời do:

– Ăn quá nhanh, nuốt nhiều không khí

– Uống nước có gas, rượu bia hoặc đồ nóng

– Cảm xúc mạnh như lo âu, phấn khích

– Thay đổi nhiệt độ đột ngột

Tuy nhiên, nếu nấc kéo dài (trên 48 giờ) hoặc mạn tính (trên 1 tháng), cần nghĩ đến các nguyên nhân bệnh lý:

– Kích thích hoặc tổn thương dây thần kinh phế vị hoặc dây thần kinh hoành: do u trung thất, u tuyến giáp, viêm màng phổi, trào ngược dạ dày thực quản (GERD)…

– Rối loạn hệ thần kinh trung ương: đột quỵ, u não, viêm màng não, chấn thương sọ não, đa xơ cứng…

– Rối loạn chuyển hóa: tăng ure máu (suy thận), hạ natri, tăng đường huyết, nhiễm toan ceton ở người tiểu đường

– Tác dụng phụ của thuốc: corticosteroid, benzodiazepine, thuốc gây mê, một số thuốc hóa trị

Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân bị nấc kéo dài cả tuần – cuối cùng phát hiện do khối u chèn ép dây thần kinh hoành. Vì vậy, đừng chủ quan nếu nấc không dứt sau vài ngày.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Bạn cần đến cơ sở y tế nếu nấc cụt đi kèm bất kỳ dấu hiệu sau:

– Kéo dài trên 48 giờ hoặc tái phát thường xuyên

– Gây mất ngủ, mệt mỏi, sụt cân hoặc khó ăn uống

– Kèm theo đau ngực, khó thở, nôn mửa, tê bì, yếu cơ

– Xuất hiện sau chấn thương, phẫu thuật hoặc dùng thuốc mới

Đặc biệt ở người lớn tuổi, nấc kéo dài có thể là biểu hiện đầu tiên của bệnh lý thần kinh hoặc ung thư – nên cần đánh giá toàn diện.

Các mẹo dân gian giúp ngưng nấc cụt – cơ sở khoa học và cách áp dụng

Nhiều phương pháp “ngắt” nấc cụt thực chất hoạt động bằng cách kích thích hệ thần kinh phế vị hoặc làm gián đoạn chu trình phản xạ ở thân não. Dưới đây là những cách an toàn, có cơ sở sinh lý:

– Nín thở: Hít sâu, giữ hơi 10–20 giây, rồi thở ra từ từ. Việc tăng CO₂ trong máu giúp thư giãn cơ hoành.

– Nuốt một thìa đường: Hạt đường thô kích thích đầu mút thần kinh ở lưỡi và hầu họng, ngắt phản xạ nấc.

– Thè hoặc kéo nhẹ lưỡi: Kích thích nhánh thần kinh thiệt hầu (glossopharyngeal nerve), kết nối với trung tâm nấc ở hành não.

– Bịt tai 20–30 giây: Tác động lên dây thần kinh phế vị qua nhánh tai (auricular branch).

– Nhai chanh hoặc ngậm giấm: Vị chua mạnh tạo xung động cảm giác, làm “đánh lạc hướng” trung tâm điều khiển nấc.

– Giật mình nhẹ: Kích hoạt phản xạ “sốc” ngắn, ngắt chuỗi co thắt cơ. (Lưu ý: không giật mạnh, đặc biệt ở người có bệnh tim mạch.)

Tuy nhiên, không nên lạm dụng các phương pháp gây nôn, nín thở quá lâu hoặc dùng mẹo nguy hiểm như dọa dẫm trẻ nhỏ.

Đặc biệt: Nấc cụt ở trẻ sơ sinh – xử trí sao cho đúng?

Nấc ở trẻ dưới 1 tuổi rất phổ biến do hệ thần kinh chưa trưởng thành. Đây hầu như luôn lành tính và không cần điều trị. Bạn có thể:

– Cho bú đúng tư thế: Đầu cao hơn bụng, tránh nuốt không khí

– Vỗ ợ hơi sau mỗi cữ bú: Giữ bé thẳng đứng, vỗ nhẹ lưng 2–3 phút

– Dùng núm vú phù hợp: Chọn núm có lỗ vừa, tránh để bé mút không khí

– Cho bé ngậm ti giả nhẹ nhàng: Kích thích phản xạ mút giúp thư giãn cơ hoành

– Massage lưng nhẹ: Động tác nhẹ nhàng có thể làm dịu cơn nấc

Không cần cho uống nước, đường hay chanh – điều này không cần thiết và có thể gây nguy cơ hóc, rối loạn điện giải ở trẻ nhỏ.

Lời khuyên của bác sĩ

Nấc cụt thông thường không nguy hiểm, nhưng nấc kéo dài là “tiếng nói” của cơ thể – có thể phản ánh rối loạn thần kinh, tiêu hóa hoặc chuyển hóa. Đừng chỉ thử mẹo dân gian mãi mà bỏ qua cơ hội phát hiện sớm bệnh lý tiềm ẩn. Nếu nấc ảnh hưởng đến sinh hoạt, giấc ngủ hoặc kéo dài quá 2 ngày, hãy đi khám để được đánh giá toàn diện – có thể cần xét nghiệm máu, X-quang ngực, nội soi dạ dày hoặc thậm chí MRI não tùy trường hợp.

Hãy lắng nghe cơ thể bạn: đôi khi, một cơn nấc dai dẳng lại là lời nhắc nhở kịp thời từ sức khỏe.