Mũi là gì? Cấu tạo và vai trò quan trọng của mũi trong cơ thể bạn
Chào bạn! Tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn – bởi mũi là gì không chỉ là câu hỏi giải phẫu đơn thuần, mà còn liên quan mật thiết đến chất lượng hô hấp, khứu giác và thậm chí là sức khỏe tổng thể của bạn. Về bản chất, mũi là cơ quan đầu tiên của hệ hô hấp, đóng vai trò như “cánh cửa” tiếp nhận không khí từ môi trường bên ngoài vào cơ thể.
Mũi là gì – cấu tạo và chức năng chính
Mũi không chỉ là phần nhô ra ở giữa khuôn mặt mà bạn thấy được (gọi là mũi ngoài), mà còn bao gồm cả khoang mũi bên trong – một hệ thống phức tạp gồm xương, sụn, niêm mạc và các xoang cạnh mũi. Cụ thể:
– Mũi ngoài: được tạo thành từ xương sống mũi phía trên và sụn cánh mũi, chóp mũi phía dưới – quyết định hình dáng mũi của mỗi người.
– Khoang mũi: chia làm hai hốc bởi vách ngăn mũi (septum), lót bên trong là lớp niêm mạc giàu mạch máu và tuyến tiết nhầy.
– Xoang mũi: gồm 4 cặp xoang (trán, hàm, sàng, bướm) thông với khoang mũi, giúp làm nhẹ đầu, cộng hưởng âm thanh và điều hòa không khí hít vào.
Về chức năng, mũi đảm nhiệm ba vai trò then chốt:
- Hô hấp: Lọc, làm ấm và làm ẩm không khí trước khi đưa vào phổi – nhờ vào lớp lông mao và chất nhầy trong niêm mạc mũi.
- Khứu giác: Các tế bào thần kinh khứu giác nằm ở vùng trần của khoang mũi giúp bạn cảm nhận mùi – yếu tố quan trọng cho vị giác và phát hiện nguy hiểm (khói, gas…).
- Bảo vệ: Niêm mạc mũi sản sinh chất nhầy và kháng thể (IgA), kết hợp với phản xạ hắt hơi để loại bỏ vi khuẩn, bụi bẩn và tác nhân gây hại.
Những vấn đề thường gặp liên quan đến mũi
Trong phòng khám, tôi gặp rất nhiều bệnh nhân chủ quan với các triệu chứng “nhỏ” như nghẹt mũi, chảy nước mũi – nhưng thực tế, đó có thể là dấu hiệu của các tình trạng sau:
– Viêm mũi dị ứng: phản ứng quá mức với phấn hoa, bụi, lông thú… gây ngứa, hắt hơi, chảy nước mũi trong.
– Viêm xoang cấp/mạn tính: nhiễm trùng hoặc viêm kéo dài ở các xoang, dẫn đến đau mặt, sốt, dịch mũi đặc, vàng/xanh.
– Lệch vách ngăn mũi: dị tật bẩm sinh hoặc chấn thương khiến một bên mũi bị tắc, dễ tái phát viêm.
– Polyp mũi: khối u lành tính trong niêm mạc mũi, gây nghẹt mũi dai dẳng và mất khứu giác.
– Khô niêm mạc hoặc chảy máu cam: thường do thời tiết hanh khô, dùng thuốc co mạch kéo dài hoặc tăng huyết áp.
Khi nào bạn nên đi khám bác sĩ?
Đừng đợi đến khi triệu chứng trở nặng. Hãy tìm đến chuyên khoa Tai Mũi Họng nếu bạn có:
– Nghẹt mũi kéo dài trên 10 ngày không đỡ.
– Mất khả năng ngửi mùi đột ngột hoặc kéo dài.
– Chảy máu cam thường xuyên hoặc lượng máu nhiều.
– Đau mặt, sốt kèm dịch mũi đặc – có thể là viêm xoang cần điều trị kháng sinh.
– Khó thở qua mũi ảnh hưởng đến giấc ngủ (ngáy, ngưng thở khi ngủ).
Chăm sóc mũi đúng cách – lời khuyên từ bác sĩ
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Dưới đây là những thói quen tôi luôn khuyên bệnh nhân:
– Rửa mũi sinh lý hàng ngày bằng nước muối ưu trương hoặc đẳng trương – đặc biệt khi sống trong môi trường ô nhiễm hoặc có tiền sử viêm mũi.
– Tránh lạm dụng thuốc nhỏ mũi co mạch (như Naphazolin, Xylometazolin): dùng quá 5–7 ngày có thể gây “nghiện thuốc” và viêm mũi do thuốc.
– Giữ ẩm không khí trong phòng ngủ (dùng máy tạo ẩm) vào mùa đông hoặc khi dùng điều hòa.
– Không ngoáy mũi mạnh – dễ gây tổn thương niêm mạc và chảy máu.
– Kiểm soát dị nguyên nếu bạn bị viêm mũi dị ứng: đeo khẩu trang khi ra đường, giặt ga gối thường xuyên, tránh nuôi thú trong phòng ngủ.
Mũi là gì? Đó không chỉ là một bộ phận thẩm mỹ, mà là “bộ lọc sinh học” tinh vi giúp bảo vệ toàn bộ hệ hô hấp của bạn. Nhiều người chủ quan với các triệu chứng mũi – họng nhẹ, nhưng nếu bỏ qua, chúng có thể tiến triển thành viêm xoang mạn tính, polyp, thậm chí ảnh hưởng đến thính lực hoặc thị lực do cấu trúc giải phẫu gần nhau. Nếu bạn đang có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào kéo dài, đừng chần chừ – hãy đi khám để được chẩn đoán sớm và điều trị đúng hướng.
