Mộng du là gì và có nguy hiểm không?

Chào bạn, tình trạng bạn mô tả rất có thể là mộng du – một dạng rối loạn giấc ngủ khá phổ biến ở trẻ em, nhưng cũng có thể gặp ở người lớn. Về bản chất, mộng du (hay còn gọi là somnambulism) là hiện tượng não bộ chưa hoàn toàn thức tỉnh dù cơ thể đã bắt đầu vận động, khiến người bệnh thực hiện các hành vi phức tạp trong khi vẫn đang ngủ.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí phù hợp.

Nguyên nhân phổ biến gây mộng du

Mộng du thường xảy ra trong giai đoạn ngủ sâu (giai đoạn N3 của giấc ngủ không REM), khi não chưa chuyển sang trạng thái tỉnh táo đầy đủ. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ bao gồm:

– Di truyền: Nếu trong gia đình có người từng mộng du, con bạn có khả năng cao hơn mắc phải.
– Thiếu ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ: Trẻ em thiếu ngủ, thay đổi múi giờ, hoặc ngủ không đều đặn dễ bị mộng du.
– Sốt hoặc nhiễm trùng: Đặc biệt ở trẻ nhỏ, sốt cao có thể kích hoạt cơn mộng du.
– Căng thẳng tâm lý hoặc lo âu: Áp lực học tập, thay đổi môi trường sống… cũng là yếu tố thúc đẩy.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc an thần, chống trầm cảm hoặc thuốc điều trị hen có thể ảnh hưởng đến chu kỳ ngủ.

Dấu hiệu nhận biết mộng du cần lưu ý

Không phải cứ “đi trong lúc ngủ” là mộng du. Bạn nên chú ý các biểu hiện sau:

– Mở mắt nhưng ánh nhìn đờ đẫn, không phản ứng với lời nói hay ánh sáng.
– Thực hiện hành động lặp đi lặp lại như đi lại, mở tủ, thậm chí ăn uống — nhưng không có chủ đích rõ ràng.
– Không nhớ gì vào sáng hôm sau.
– Khó đánh thức trong cơn mộng du, và nếu bị đánh thức đột ngột có thể hoảng loạn, lú lẫn.

Cảnh báo nguy hiểm: Nếu trẻ có biểu hiện hung hăng, leo trèo, ra khỏi nhà, hoặc mộng du kéo dài quá 10–15 phút nhiều đêm liên tiếp, bạn nên đưa đi khám chuyên khoa giấc ngủ.

Mộng du có nguy hiểm không?

Ở trẻ em, mộng du thường lành tính và tự hết khi bước vào tuổi dậy thì. Tuy nhiên, rủi ro chính không nằm ở bản thân hiện tượng này, mà ở hành vi trong cơn mộng du:

– Trẻ có thể vấp ngã, va đập, hoặc vô tình làm tổn thương bản thân/những người xung quanh.
– Ở người lớn, mộng du đôi khi liên quan đến rối loạn thần kinh, ngưng thở khi ngủ, hoặc bệnh lý tâm thần tiềm ẩn.

Trong phòng khám, tôi từng gặp trường hợp người lớn mộng du lái xe hoặc nấu ăn giữa đêm — rất nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời.

Cách xử lý và phòng ngừa mộng du an toàn

Hiện nay không có thuốc đặc trị cho mộng du đơn thuần. Mục tiêu chính là giảm tần suất cơn và đảm bảo an toàn:

– Đảm bảo môi trường ngủ an toàn: Khóa cửa sổ, cửa ra vào; dọn vật sắc nhọn; lắp đèn cảm biến ánh sáng nhẹ.
– Thiết lập thói quen ngủ đều đặn: Đi ngủ và thức dậy cùng giờ mỗi ngày, tránh màn hình điện tử trước khi ngủ.
– Áp dụng “đánh thức có hẹn”: Nếu cơn mộng du xảy ra vào giờ cố định (ví dụ 2 giờ sáng), hãy đánh thức trẻ nhẹ nhàng 15–30 phút trước đó trong 1–2 tuần — phương pháp này giúp “phá vỡ” chu kỳ.
– Giảm căng thẳng: Trò chuyện, chơi cùng trẻ, tạo không gian thư giãn buổi tối.
– Không cố gắng đánh thức mạnh trong cơn mộng du — thay vào đó, nhẹ nhàng dẫn trẻ trở lại giường.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Bạn nên đưa con (hoặc bản thân) đi khám nếu:

– Mộng du xảy ra trên 2 lần/tuần hoặc kéo dài quá 10 phút/lần.
– Có hành vi nguy hiểm (leo trèo, ra đường, bạo lực).
– Kèm theo co giật, mất ý thức, nói mơ lộn xộn, hoặc ngáy to kèm ngưng thở.
– Ở người lớn, mộng du xuất hiện lần đầu sau tuổi 30 — đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý thần kinh.

Mộng du ở trẻ em thường là hiện tượng sinh lý, không đáng lo nếu diễn ra thỉnh thoảng và không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu tần suất tăng hoặc xuất hiện ở người lớn, đây có thể là tín hiệu của rối loạn giấc ngủ sâu hoặc vấn đề thần kinh tiềm ẩn. Việc đánh giá sớm giúp loại trừ nguyên nhân nghiêm trọng và bảo vệ an toàn cho người bệnh — đặc biệt là trong môi trường gia đình.