Men tiêu hóa có phải cứ rối loạn tiêu hóa là dùng được?

Chào bạn,

Câu hỏi của bạn rất phổ biến – và cũng rất dễ hiểu lầm. Men tiêu hóa không phải “thuốc trị rối loạn tiêu hóa”, mà chỉ hỗ trợ khi cơ thể thiếu hụt enzym tiêu hóa do bệnh lý hoặc suy giảm chức năng tuyến tụy, dạ dày, ruột. Dùng bừa bãi không những không hiệu quả, mà còn có thể làm tình trạng rối loạn tiêu hóa nặng hơn.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu khi nào nên dùng men tiêu hóa, dùng sai rủi ro ra sao, và làm thế nào để xử lý đúng nếu bạn đang gặp các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu.

Men tiêu hóa thực chất là gì?

Men tiêu hóa (hay còn gọi là enzym tiêu hóa) là các protein do cơ thể tiết ra – chủ yếu từ tuyến tụy, dạ dày và niêm mạc ruột – giúp phân cắt thức ăn thành các dưỡng chất nhỏ để hấp thu. Một số enzym tiêu hóa phổ biến gồm:

– Amylase: phân giải tinh bột
– Lipase: tiêu hóa chất béo
– Protease: phân hủy protein

Khi cơ thể sản xuất đủ enzym, quá trình tiêu hóa diễn ra trơn tru. Nhưng nếu vì lý do nào đó (bệnh lý, tuổi tác, sau phẫu thuật…), lượng enzym này suy giảm, bạn mới cần bổ sung men tiêu hóa dưới dạng thuốc.

Khi nào nên dùng men tiêu hóa?

Bạn chỉ nên dùng men tiêu hóa khi có chỉ định y khoa, thường trong các trường hợp sau:

– Suy tụy ngoại tiết: tuyến tụy không tiết đủ enzym (gặp ở người viêm tụy mạn, xơ nang, sau cắt tụy).
– Sau phẫu thuật tiêu hóa: như cắt dạ dày, nối ruột – làm thay đổi quá trình tiết và vận chuyển enzym.
– Rối loạn tiêu hóa kéo dài kèm dấu hiệu kém hấp thu: phân sống, phân mỡ, sụt cân không rõ nguyên nhân.

Trong những trường hợp này, men tiêu hóa không phải thuốc điều trị triệu chứng, mà là liệu pháp thay thế sinh lý – giống như insulin cho người tiểu đường vậy.

Dùng men tiêu hóa bừa bãi: Rủi ro bạn không ngờ tới

Nhiều người nghĩ “men tiêu hóa là men vi sinh, uống vô hại”, nhưng sự thật không phải vậy. Dùng men tiêu hóa khi không thiếu enzym có thể gây:

– Ức chế phản hồi âm tính: cơ thể nhận tín hiệu “đã đủ enzym” nên ngừng sản xuất – dẫn đến phụ thuộc.
– Kích ứng niêm mạc dạ dày – ruột: đặc biệt với chế phẩm chứa pepsin hoặc protease hoạt tính cao.
– Che lấp bệnh lý nghiêm trọng: ví dụ, đầy bụng do ung thư dạ dày có thể bị bỏ sót nếu bạn chỉ tập trung “uống men tiêu hóa cho hết ậm ạch”.

Tôi từng gặp bệnh nhân tự dùng men tiêu hóa suốt 3 tháng vì đầy hơi, đến khi sụt 5 kg mới đi khám – và phát hiện ung thư đại trực tràng giai đoạn muộn. Đó là lý do vì sao không nên tự ý dùng men tiêu hóa kéo dài.

Phân biệt men tiêu hóa và men vi sinh – đừng nhầm!

Nhiều người nhầm lẫn men tiêu hóa với men vi sinh (probiotics). Đây là hai nhóm hoàn toàn khác:

Nếu bạn bị đầy bụng do rối loạn hệ vi sinh (sau dùng kháng sinh, ăn uống không đảm bảo…), thì men vi sinh mới là lựa chọn phù hợp – chứ không phải men tiêu hóa.

Nên làm gì nếu bị đầy bụng, khó tiêu?

Thay vì vội vàng uống men tiêu hóa, bạn hãy:

– Xem lại chế độ ăn: hạn chế đồ chiên, dầu mỡ, ăn chậm nhai kỹ, tránh ăn khuya.
– Theo dõi triệu chứng: nếu đầy bụng kéo dài >2 tuần, kèm sụt cân, nôn, đi ngoài phân đen – cần đi khám ngay.
– Không tự ý dùng thuốc: kể cả men tiêu hóa, men vi sinh hay thuốc giảm axit – nếu chưa rõ nguyên nhân.

Trong nhiều trường hợp, rối loạn tiêu hóa chỉ là biểu hiện của stress, hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc trào ngược dạ dày – thực quản, và không liên quan đến thiếu enzym.

Men tiêu hóa không phải “thần dược” cho mọi rối loạn tiêu hóa. Dùng đúng – khi cơ thể thực sự thiếu enzym – thì rất hiệu quả. Nhưng dùng sai, dùng bừa, lại có thể che giấu bệnh lý nguy hiểm hoặc khiến hệ tiêu hóa “lười biếng” hơn.

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng tiêu hóa dai dẳng, hãy đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác – thay vì tự “đoán bệnh và tự chữa” qua lời mách nước. Sức khỏe đường ruột là nền tảng của toàn bộ cơ thể, đừng xem nhẹ!