Giao mùa dễ ốm – Làm sao bảo vệ cả nhà khỏi cúm và viêm phổi?

Chào bạn,
Đúng như bạn lo lắng, thời điểm giao mùa – đặc biệt là từ thu sang đông và xuân ẩm – chính là “mùa cao điểm” của các bệnh đường hô hấp như cúm A, viêm phế quản, thậm chí viêm phổi. Trẻ nhỏ và người cao tuổi là nhóm dễ tổn thương nhất. Nhưng tin vui là: nhiều biện pháp phòng bệnh rất đơn giản, chỉ cần hiểu đúng và làm đều đặn.

1. Vì sao giao mùa lại dễ mắc bệnh hô hấp?

Thời tiết miền Bắc có hai “khuôn mặt” trái ngược trong mùa lạnh, và cả hai đều tạo điều kiện thuận lợi cho virus, vi khuẩn tấn công:

– Giai đoạn hanh khô (tháng 11–1): Nhiệt độ xuống thấp, độ ẩm dưới 40%. Niêm mạc mũi họng – “lá chắn” đầu tiên của hệ miễn dịch – bị khô, nứt, mất khả năng bắt giữ virus.
– Giai đoạn nồm ẩm (tháng 2–4): Độ ẩm vượt 85%, sàn nhà “đổ mồ hôi”, nấm mốc và mạt bụi sinh sôi. Virus cúm cũng sống lâu hơn trong không khí ẩm, dễ lây lan.

Thêm vào đó, sự thay đổi nhiệt độ đột ngột khiến cơ thể chưa kịp thích nghi. Hệ thần kinh giao cảm phản ứng bằng cách co mạch, tăng huyết áp, làm suy giảm lưu thông máu đến da và niêm mạc – nơi cần “tuần tra” liên tục để phát hiện mầm bệnh.

2. Dấu hiệu cảnh báo: Cảm lạnh, cúm hay viêm phổi?

Nhiều gia đình nhầm lẫn ba tình trạng này, dẫn đến chủ quan. Tôi thường gặp bệnh nhân nghĩ “chỉ cảm vặt” nhưng vài ngày sau đã suy hô hấp. Bạn cần phân biệt rõ:

– Cảm lạnh: Khởi phát từ từ – hắt hơi, sổ mũi trong, đau họng nhẹ, ít sốt.
– Cúm mùa (đặc biệt cúm A): Khởi phát đột ngột – sốt cao (39–40°C), đau cơ, mệt lả, nhức đầu, chán ăn.
– Viêm phổi (biến chứng nguy hiểm): Xuất hiện sau 3–5 ngày “tưởng đã đỡ” – sốt cao trở lại, ho có đờm đặc (vàng/xanh), đau ngực, khó thở. Ở người già, triệu chứng có thể rất “thầm lặng”: chỉ mệt, lú lẫn, bỏ ăn – nhưng diễn tiến rất nhanh.

Ở trẻ nhỏ, các dấu hiệu nguy hiểm cần đi viện ngay gồm:
– Sốt >39°C không hạ sau dùng thuốc
– Thở nhanh, co lõm lồng ngực, tím môi
– Co giật, li bì, nôn trớ nhiều, bỏ bú

3. Phòng bệnh theo “hai mùa” – Hanh khô và nồm ẩm

Chiến lược phòng bệnh phải thay đổi theo đặc điểm thời tiết, chứ không áp dụng chung một cách:

Khi hanh khô (tháng 11–1): “Bảo toàn hàng rào”

– Dùng máy tạo ẩm để duy trì độ ẩm trong nhà 45–55%.
– Uống đủ nước ấm, tránh để niêm mạc khô.
– Rửa mũi bằng nước muối sinh lý 1–2 lần/ngày, đặc biệt sau khi ra ngoài.
– Bổ sung thực phẩm giàu omega-3, vitamin A, E để phục hồi lớp lipid bảo vệ da.

Khi nồm ẩm (tháng 2–4): “Giảm tải mầm bệnh”

– Dùng máy hút ẩm để giữ độ ẩm 50–60% – mức an toàn, hạn chế nấm mốc.
– Mở cửa thông gió 2–3 lần/ngày, lau khô sàn, tường, tay nắm cửa.
– Giặt phơi chăn, ga, rèm thường xuyên dưới nắng hoặc máy sấy.
– Nếu có điều kiện, dùng máy lọc không khí HEPA để loại bỏ dị nguyên và virus lơ lửng.

4. Hành động thiết thực mỗi ngày để bảo vệ cả nhà

Dù thời tiết thế nào, những thói quen sau luôn là “lá chắn” đầu tiên:

– Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn – đặc biệt trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, về nhà.
– Không chạm tay lên mắt, mũi, miệng – “cửa ngõ” virus xâm nhập.
– Đeo khẩu trang khi đến nơi đông người hoặc tiếp xúc với người ốm.
– Giữ ấm cổ, ngực, bàn chân – nhưng không mặc quá nhiều lớp gây toát mồ hôi, dễ nhiễm lạnh khi ra ngoài.
– Tăng cường dinh dưỡng: rau xanh, trái cây, protein – giúp hệ miễn dịch “trực chiến” hiệu quả.

5. Tiêm vaccine – Lá chắn khoa học không thể thay thế

Nhiều phụ huynh nghĩ: “Con khỏe, không cần tiêm cúm”. Nhưng thực tế, vaccine cúm mùa không chỉ ngừa bệnh, mà còn giảm 40–60% nguy cơ biến chứng nặng và nhập viện.

– Vaccine cúm: Tiêm hàng năm cho mọi người trên 6 tháng tuổi, đặc biệt trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai, người có bệnh mạn tính.
– Vaccine phế cầu: Khuyến cáo cho người trên 65 tuổi và người có bệnh nền (tim mạch, tiểu đường, hen suyễn…) – giúp phòng viêm phổi do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae – nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sau cúm.

Giao mùa không phải “ác mộng” nếu bạn hiểu rõ cơ thể và chủ động phòng bệnh theo từng giai đoạn thời tiết. Đừng đợi đến khi con sốt cao, bố mẹ mệt lả mới lo – hãy bắt đầu ngay hôm nay bằng những hành động nhỏ: rửa tay, giữ ẩm phù hợp, và đừng quên tiêm vaccine định kỳ. Đó là cách yêu thương gia đình thông minh và bền vững nhất.