Đột quỵ ở người trẻ có phải do thói quen sinh hoạt xấu?

Đây là câu hỏi tôi nghe gần như mỗi tuần trong phòng khám. Không ít bệnh nhân trẻ tuổi đến gặp tôi với vẻ mặt bàng hoàng, không tin nổi rằng “đột quỵ” – căn bệnh tưởng chừng chỉ dành cho người già – lại gõ cửa họ khi còn đang ở độ sung sức.

Chào bạn, tôi là bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Quả thật, trong hơn một thập kỷ qua, số ca đột quỵ ở người dưới 40 tuổi đã tăng đáng kể – có nghiên cứu ghi nhận mức tăng tới 20% chỉ trong vài năm gần đây. Và nguyên nhân chính không phải do di truyền hay “xui xẻo”, mà phần lớn bắt nguồn từ những thói quen sinh hoạt tưởng vô hại nhưng tích tụ tổn thương âm thầm cho mạch máu và não bộ.

Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về những yếu tố nguy cơ thực sự, dấu hiệu cảnh báo sớm, và cách bạn có thể chủ động bảo vệ bản thân – ngay từ hôm nay.

Những thói quen xấu làm tăng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ

Nhiều người trẻ nghĩ rằng “mình còn khỏe, lo gì!” – nhưng chính sự chủ quan ấy lại là mảnh đất màu mỡ cho đột quỵ phát triển. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường thấy các yếu tố sau lặp đi lặp lại ở bệnh nhân trẻ:

– Ngồi làm việc hoặc dùng điện thoại/máy tính liên tục nhiều giờ, đặc biệt vào ban đêm. Ánh sáng xanh và trạng thái tập trung kéo dài khiến hệ thần kinh giao cảm luôn trong tình trạng “báo động”, làm tăng huyết áp và rối loạn nhịp tim – cả hai đều là tiền đề cho cục máu đông hoặc vỡ mạch não.
– Thiếu ngủ mãn tính: Ngủ dưới 6 tiếng/ngày trong thời gian dài làm suy giảm khả năng điều hòa huyết áp và tăng viêm mạn tính – một cơ chế then chốt trong xơ vữa động mạch.
– Chế độ ăn nhiều muối, đường, chất béo bão hòa: Ăn vặt, đồ ăn nhanh, nước ngọt công nghiệp… khiến rối loạn lipid máu và đề kháng insulin xuất hiện sớm, ngay cả ở người gầy.
– Hút thuốc và uống rượu thường xuyên: Nicotine co mạch, rượu làm mất kiểm soát huyết áp – kết hợp lại tạo “bão hoàn hảo” cho tai biến mạch máu não.
– Ít vận động: Dù bạn chơi thể thao cuối tuần, nếu cả tuần ngồi bất động trước màn hình, nguy cơ vẫn cao. Vận động cần đều đặn, không phải “bù đắp”.

Dấu hiệu cảnh báo đột quỵ ở người trẻ – đừng bỏ qua!

Đột quỵ ở người trẻ đôi khi diễn biến âm thầm hoặc biểu hiện khác biệt so với người già. Bạn nên đi khám ngay nếu có:

– Chóng mặt đột ngột kèm mất thăng bằng, cảm giác như “căn phòng đang quay” dù đang ngồi yên.
– Tê yếu một bên mặt, tay hoặc chân – dù chỉ thoáng qua (gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua – TIA).
– Nói lắp, nói khó, hoặc không hiểu lời người khác dù thính lực bình thường.
– Mất thị lực một mắt hoặc nhìn mờ đột ngột.
– Đau đầu dữ dội, khác hẳn mọi lần, đặc biệt nếu kèm buồn nôn hoặc nôn.

Lưu ý: Ở người trẻ, triệu chứng có thể nhẹ và tự hết trong vài phút – nhưng đó không phải là “không sao”, mà là cảnh báo đỏ trước một cơn đột quỵ toàn phát sắp xảy ra.

Làm sao để phòng ngừa đột quỵ khi còn trẻ?

Bạn hoàn toàn có thể đảo ngược nguy cơ – thậm chí sau một cơn đột quỵ nhẹ – nếu bắt đầu thay đổi ngay hôm nay. Trong phòng khám, tôi luôn khuyên bệnh nhân trẻ tuân thủ 4 trụ cột sau:

– Kiểm soát huyết áp và mỡ máu định kỳ: Đừng đợi có triệu chứng mới đo. Từ 25 tuổi, bạn nên kiểm tra ít nhất 1 lần/năm. Nếu có tiền sử gia đình, hãy làm sớm hơn.
– Ngủ đủ 7–8 tiếng, tránh dùng thiết bị điện tử 1 giờ trước khi ngủ: Giấc ngủ sâu giúp não “dọn dẹp” độc tố và ổn định huyết áp.
– Ăn uống theo nguyên tắc “ít muối – ít đường – nhiều rau – chất béo lành”: Hạn chế đồ chiên rán, nước ngọt, thịt chế biến sẵn. Thay vào đó, ưu tiên cá, đậu, hạt, rau xanh và trái cây nguyên quả.
– Vận động ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần: Đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội… đều tốt. Quan trọng là duy trì đều, không cần cường độ cao.

Và dĩ nhiên: bỏ thuốc lá hoàn toàn, hạn chế rượu bia, và quản lý stress – vì căng thẳng kéo dài cũng là “sát thủ thầm lặng” của hệ tim mạch.

Khi nào cần đi khám chuyên khoa thần kinh?

Nếu bạn dưới 40 tuổi nhưng có ít nhất 2 trong số các yếu tố sau: tăng huyết áp, rối loạn lipid, hút thuốc, béo bụng, tiền sử gia đình có người đột quỵ sớm – hãy chủ động khám tầm soát chuyên sâu. Tôi thường chỉ định siêu âm Doppler động mạch cảnh và xét nghiệm homocysteine, CRP để đánh giá nguy cơ xơ vữa sớm.

Trong nhiều trường hợp, đột quỵ ở người trẻ còn liên quan đến dị dạng mạch máu não bẩm sinh hoặc rối loạn đông máu – những vấn đề hoàn toàn có thể phát hiện và can thiệp kịp thời nếu được tầm soát đúng cách.

Đột quỵ không chọn tuổi – nó chọn lối sống. Tôi đã gặp quá nhiều bệnh nhân trẻ như anh Hào trong câu chuyện bạn đọc: khỏe mạnh bề ngoài, năng động, nhưng bên trong, mạch máu đã “già” trước tuổi do thói quen tích lũy hàng ngày.

May mắn thay, não bộ và hệ mạch máu có khả năng phục hồi đáng kinh ngạc nếu bạn bắt đầu chăm sóc chúng sớm. Hãy nhớ: phòng ngừa không bao giờ là quá sớm – và cũng chưa bao giờ là quá muộn.

Nếu bạn đang lo lắng về các triệu chứng hoặc muốn đánh giá nguy cơ cá nhân, đừng chần chừ – hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa thần kinh để được tư vấn cụ thể. Sức khỏe của bạn, đáng để đầu tư ngay hôm nay.