Đột quỵ có thể xảy ra ngay cả khi bạn cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh?
Chào bạn,
Câu trả lời ngắn gọn là: có, đột quỵ hoàn toàn có thể xảy ra ngay cả khi bạn cảm thấy mình đang ở đỉnh cao sức khỏe. Bởi vì nhiều nguyên nhân gây đột quỵ – như tăng huyết áp âm thầm, dị dạng mạch máu bẩm sinh hay rối loạn đông máu – thường không biểu hiện rõ ràng cho đến khi sự cố xảy ra. Sức khỏe “cảm nhận được” đôi khi chỉ là bề nổi của tảng băng chìm.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về những lý do khiến người “khỏe mạnh” vẫn có thể đột quỵ, dấu hiệu cảnh báo sớm, và cách phòng tránh hiệu quả dựa trên kinh nghiệm lâm sàng nhiều năm của tôi.
Nguyên nhân đột quỵ ở người tưởng chừng khỏe mạnh
Nhiều bệnh nhân đến với tôi sau cơn đột quỵ đều thốt lên: “Bác sĩ ơi, em chưa bao giờ đau ốm!”. Nhưng thực tế, “không đau ốm” không đồng nghĩa với “không có bệnh”. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:
– Tăng huyết áp vô triệu chứng: Đây là “kẻ giết người thầm lặng” – huyết áp cao kéo dài làm tổn thương thành mạch, dễ dẫn đến xuất huyết não hoặc hình thành cục máu đông gây nhồi máu não.
– Dị dạng mạch máu não bẩm sinh: Các bất thường như phình động mạch hoặc thông động-tĩnh mạch (AVM) thường không gây triệu chứng cho đến khi vỡ, gây xuất huyết não đột ngột.
– Rối loạn mỡ máu và đái tháo đường type 2 tiềm ẩn: Mỡ xấu (LDL) tích tụ âm thầm trong lòng mạch, tạo mảng xơ vữa – nền tảng cho tắc mạch não.
– Căng thẳng mãn tính và thiếu ngủ kéo dài: Kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, làm tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và thúc đẩy tình trạng viêm mạch.
– Thói quen tưởng vô hại: Uống nhiều cà phê, rượu bia, thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc, hoặc lạm dụng thuốc tránh thai ở phụ nữ có thể làm tăng nguy cơ đông máu bất thường.
Trong phòng khám, tôi từng gặp một kỹ sư 28 tuổi, chạy bộ mỗi sáng, ăn rau củ – nhưng bị đột quỵ do dị dạng mạch não bẩm sinh chỉ được phát hiện sau khi anh hôn mê. Anh ấy cũng nghĩ mình “không thể nào”.
Dấu hiệu cảnh báo bạn cần đi khám ngay – dù đang “khỏe”
Đột quỵ không luôn bắt đầu bằng cơn đau dữ dội. Nhiều trường hợp diễn tiến âm thầm hoặc có triệu chứng thoáng qua. Bạn nên cảnh giác nếu xuất hiện:
– Đau đầu dữ dội, khác biệt hoàn toàn so với các cơn đau đầu trước đây – đặc biệt nếu kèm buồn nôn, nôn hoặc mất ý thức.
– Tê yếu đột ngột một bên mặt, tay hoặc chân, dù chỉ vài phút rồi hết (đây có thể là cơn thiếu máu não thoáng qua – TIA).
– Nói ngọng, khó tìm từ, hoặc không hiểu người khác nói gì.
– Mất thăng bằng, chóng mặt đột ngột, nhìn đôi hoặc mờ một mắt.
– Co giật, động kinh mới xuất hiện ở người lớn – đôi khi là biểu hiện duy nhất của dị dạng mạch não.
Lưu ý: Đột quỵ thầm lặng (silent stroke) thậm chí không có triệu chứng rõ ràng, chỉ phát hiện qua MRI khi kiểm tra vì lý do khác. Nhưng nó vẫn để lại tổn thương não, tích lũy theo thời gian và làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.
Làm sao để phòng ngừa khi bạn “không có bệnh”?
Bạn không cần đợi có triệu chứng mới hành động. Dưới góc nhìn chuyên môn, tôi luôn khuyên bệnh nhân – kể cả người trẻ, khỏe – áp dụng các biện pháp sau:
– Khám sức khỏe định kỳ mỗi 6–12 tháng, bao gồm đo huyết áp, xét nghiệm đường huyết, lipid máu và chức năng thận. Huyết áp nên giữ dưới 120/80 mmHg; LDL cholesterol dưới 100 mg/dL nếu có yếu tố nguy cơ.
– Không chủ quan với “cảm giác khỏe”: Nhiều người bỏ qua kết quả xét nghiệm bất thường vì “vẫn ăn ngủ tốt”. Hãy coi đó là lời cảnh báo sớm.
– Quản lý stress chủ động: Thiền, hít thở sâu, ngủ đủ 7–8 tiếng/đêm – không phải “xa xỉ”, mà là đầu tư cho mạch máu não.
– Hạn chế chất kích thích: Rượu bia, thuốc lá, cà phê quá 3–4 ly/ngày đều làm tăng nguy cơ.
– Vận động đều đặn: Ít nhất 150 phút/tuần vận động trung bình (đi bộ nhanh, bơi, đạp xe) giúp cải thiện tuần hoàn và kiểm soát cân nặng.
Với những người có tiền sử gia đình đột quỵ trẻ, tôi thường đề nghị chụp MRI mạch não (MRA) để tầm soát dị dạng mạch – dù không có triệu chứng.
Khi nào cần can thiệp y tế khẩn cấp?
Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện bất kỳ dấu hiệu đột quỵ nào, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức – đừng chờ “xem có đỡ không”. Mỗi phút trôi qua, khoảng 1,9 triệu tế bào não bị hủy hoại.
Với đột quỵ nhồi máu, thuốc tan cục máu đông (rt-PA) chỉ hiệu quả trong vòng 4,5 giờ đầu. Với xuất huyết não do dị dạng mạch, can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật càng sớm càng giảm di chứng.
Tôi luôn nhấn mạnh với bệnh nhân: “Phòng còn hơn chống – nhưng nếu đã xảy ra, thì ‘nhanh’ chính là ‘sống’.”
Đột quỵ không chọn người “yếu”, mà chọn người “chủ quan”. Nhiều bệnh nhân của tôi tưởng mình miễn nhiễm vì ăn sạch, tập gym – nhưng lại bỏ qua việc kiểm tra huyết áp hay giấc ngủ kém kéo dài. Sức khỏe thực sự không nằm ở cảm giác, mà ở các chỉ số sinh học âm thầm bên trong.
Hãy nhớ: Bạn có thể khỏe hôm nay – nhưng không có nghĩa là an toàn ngày mai. Kiểm tra định kỳ, lắng nghe cơ thể và không phớt lờ những “dấu hiệu nhỏ” chính là cách bảo vệ não bộ hiệu quả nhất. Nếu bạn dưới 40 tuổi và chưa từng đo huyết áp trong năm nay – có lẽ đã đến lúc.
