Cần chú trọng sức khỏe tâm thần khi đối mặt với thiên tai và thời tiết khắc nghiệt

Chào bạn,

Câu hỏi của bạn rất đúng và rất phổ biến – đặc biệt trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan, mưa bão kéo dài và ngập lụt xảy ra thường xuyên hơn. Các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão không chỉ là lời khuyên y tế, mà còn là kỹ năng sống thiết yếu để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi những rủi ro sức khỏe có thể phòng ngừa được. Trong bài viết này, tôi sẽ chia sẻ với bạn những nguyên tắc then chốt, từ vệ sinh cá nhân đến ứng phó khẩn cấp, giúp bạn chủ động giữ gìn sức khỏe ngay cả trong những ngày mưa gió triền miên.

Hiểu rõ những căn bệnh thường gặp trong mùa mưa bão

Trước khi nói đến các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão, bạn cần biết rõ “kẻ thù” mình đang đối mặt là ai. Môi trường ẩm ướt, nước đọng, mất vệ sinh và thay đổi nhiệt độ đột ngột chính là “mảnh đất màu mỡ” cho vi khuẩn, virus và côn trùng gây bệnh phát triển.

– Sốt xuất huyết: Do muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn) đốt. Loài muỗi này sinh sôi mạnh trong các dụng cụ chứa nước sạch đọng lại sau mưa – như chậu hoa, lọ cắm nước, thùng xốp… Triệu chứng điển hình là sốt cao đột ngột, đau đầu, đau sau hốc mắt, xuất huyết dưới da. Nếu không phát hiện sớm, bệnh có thể tiến triển nặng, gây sốc và tử vong.

– Bệnh đường tiêu hóa: Tiêu chảy cấp, tả, lỵ, thương hàn thường bùng phát sau ngập lụt do nguồn nước sinh hoạt bị ô nhiễm. Vi khuẩn như Vibrio cholerae, Salmonella, Shigella xâm nhập qua đường miệng khi bạn uống nước chưa đun sôi hoặc ăn thực phẩm bị nhiễm bẩn.

– Bệnh hô hấp: Cảm cúm, viêm họng, viêm phế quản, thậm chí viêm phổi – dễ xảy ra khi cơ thể bị ướt mưa, thay đổi nhiệt độ đột ngột và hệ miễn dịch suy giảm. Trẻ em và người già là nhóm nguy cơ cao.

– Bệnh ngoài da: Nấm da, viêm nang lông, ghẻ lở… phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt. Tiếp xúc lâu với nước bẩn, đặc biệt là nước ngập có lẫn rác thải, hóa chất, khiến da dễ bị tổn thương và nhiễm trùng.

– Đau mắt đỏ (viêm kết mạc): Do virus Adenovirus hoặc vi khuẩn, lây lan nhanh qua tiếp xúc tay-mắt hoặc dùng chung khăn mặt. Trong mùa mưa, khi vệ sinh kém và mật độ người sinh hoạt trong không gian kín tăng lên, nguy cơ lây lan càng cao.– “lá chắn” đầu tiên trong các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão

Trong nhiều năm làm việc tại phòng khám, tôi thấy rằng đa số ca bệnh mùa mưa đều bắt nguồn từ những thói quen sinh hoạt tưởng chừng nhỏ nhặt. Nhưng chính những điều này lại là nền tảng quan trọng nhất trong các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão.

– Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng: Đây là hành động đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn ngừa lây nhiễm. Hãy rửa tay sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn, sau khi tiếp xúc với nước mưa hoặc nước ngập, và sau khi chạm vào vật dụng công cộng.

– Không tắm ngay sau khi dầm mưa: Nhiều người nghĩ tắm để “rửa sạch nước bẩn”, nhưng nếu tắm nước lạnh ngay khi cơ thể đang ướt và lạnh, bạn dễ bị co thắt mạch, cảm lạnh hoặc viêm phổi. Thay vào đó, hãy lau khô người nhanh chóng, thay quần áo khô, uống một cốc nước ấm, rồi mới tắm bằng nước ấm sau 15–30 phút.

– Giữ da khô ráo: Nếu phải đi lại trong vùng ngập, hãy mang giày dép kín, tất chống thấm nếu có thể. Sau khi về nhà, rửa chân bằng nước sạch và xà phòng, lau khô kỹ các kẽ ngón – nơi dễ phát triển nấm.

– Không dụi mắt, sờ mặt khi tay chưa sạch: Đây là con đường lây lan chính của đau mắt đỏ và các virus đường hô hấp.

Vệ sinh môi trường sống

Môi trường sống sạch sẽ không chỉ bảo vệ bạn mà còn góp phần ngăn dịch bệnh lan rộng ra cộng đồng. Trong các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão, vệ sinh môi trường đóng vai trò trung tâm.

– Khơi thông cống rãnh, loại bỏ vật chứa nước đọng: Mỗi chậu cây, lọ hoa, vỏ lon, thùng nhựa… đều có thể trở thành “nhà máy sản xuất muỗi”. Hãy lật úp hoặc đậy kín tất cả dụng cụ chứa nước. Dọn rác, cắt cỏ quanh nhà để giảm nơi trú ẩn cho muỗi và côn trùng.

– Xử lý nước sinh hoạt: Trong mùa mưa bão, nguồn nước giếng, nước máy có thể bị nhiễm bẩn. Luôn đun sôi nước trước khi uống. Nếu không có điều kiện, hãy sử dụng viên khử khuẩn (chlorine) theo hướng dẫn hoặc máy lọc nước đạt chuẩn.

– Giữ nhà cửa khô ráo: Dùng quạt, máy hút ẩm hoặc mở cửa thông gió để giảm độ ẩm. Lau sàn bằng nước lau sàn có chứa chất khử trùng. Tránh phơi quần áo trong nhà – điều này làm tăng độ ẩm và tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.

– Xử lý rác thải đúng cách: Rác hữu cơ, rác y tế (như khẩu trang, khăn giấy) cần được buộc kín và đưa đi đúng nơi quy định. Không vứt rác bừa bãi – vừa gây ngập úng, vừa là nơi sinh sôi của chuột, ruồi, muỗi.

Tăng cường sức đề kháng

Dù môi trường có sạch đến đâu, nếu hệ miễn dịch suy yếu, bạn vẫn dễ mắc bệnh. Vì vậy, tăng cường sức đề kháng là một phần không thể thiếu trong các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão.

– Ăn chín, uống sôi: Tránh ăn gỏi, rau sống, thực phẩm đường phố trong thời điểm này. Ưu tiên món ăn nóng, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng như cháo, súp, canh.

– Bổ sung vitamin C, kẽm và chất chống oxy hóa: Cam, quýt, ổi, rau xanh đậm, nấm, tỏi… là những thực phẩm tự nhiên giúp tăng cường miễn dịch. Bạn có thể nấu nước chanh gừng ấm mỗi sáng để giữ ấm cơ thể và hỗ trợ phòng cảm cúm.

– Ngủ đủ giấc và giảm stress: Thiếu ngủ làm suy giảm miễn dịch đáng kể. Dù mưa gió, hãy cố gắng duy trì lịch sinh hoạt đều đặn. Thiền, hít thở sâu hoặc nghe nhạc nhẹ cũng giúp giảm căng thẳng – yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.

– Tiêm phòng đầy đủ: Đừng quên tiêm vắc xin phòng các bệnh có nguy cơ bùng phát theo mùa như cúm, viêm phổi (đặc biệt ở người già và trẻ nhỏ). Một số địa phương còn tổ chức tiêm phòng sốt xuất huyết – hãy theo dõi thông báo từ trạm y tế địa phương.

Phòng chống muỗi và côn trùng

Muỗi không chỉ gây ngứa – chúng là trung gian truyền bệnh nguy hiểm. Trong các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão, kiểm soát muỗi là ưu tiên hàng đầu.

– Ngủ màn (mùng) mọi lúc, kể cả ban ngày: Muỗi vằn – thủ phạm gây sốt xuất huyết – hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều muộn, nên màn chống muỗi vẫn cần thiết ngay cả khi bạn không ngủ.

– Sử dụng kem chống muỗi an toàn: Chọn sản phẩm chứa DEET, Picaridin hoặc tinh dầu sả chanh (cho trẻ em). Bôi lên da hở, đặc biệt vùng cổ, tay, chân.

– Diệt lăng quăng/bọ gậy: Đây là giai đoạn ấu trùng của muỗi. Kiểm tra và cọ rửa các dụng cụ chứa nước ít nhất 1 lần/tuần. Có thể thả cá bảy màu vào bể nước – loài cá này ăn lăng quăng rất hiệu quả.

– Lắp lưới chống muỗi ở cửa sổ, cửa ra vào: Giải pháp lâu dài, tiết kiệm và an toàn cho cả gia đình.

Nhận biết sớm và ứng phó kịp thời

Dù đã phòng ngừa tốt, đôi khi bệnh vẫn xảy ra. Khi đó, nhận biết sớm và xử trí đúng sẽ quyết định mức độ nghiêm trọng của bệnh.

– Dấu hiệu cần đi khám ngay:
– Sốt cao liên tục > 2 ngày, kèm đau bụng, chảy máu chân răng, nôn ra máu (nghi ngờ sốt xuất huyết).
– Tiêu chảy nhiều lần, nôn liên tục, không uống được nước, mắt trũng, da nhăn (dấu hiệu mất nước nặng).
– Khó thở, ho có đờm xanh/vàng, sốt kéo dài > 3 ngày (nghi ngờ viêm phổi).
– Mắt đỏ, cộm, chảy nước mắt nhiều, sợ ánh sáng – không tự ý nhỏ thuốc, cần khám chuyên khoa mắt.

– Sơ cứu ban đầu tại nhà:
– Với cảm lạnh: Uống nước ấm, nghỉ ngơi, giữ ấm ngực và cổ. Không tự ý dùng kháng sinh.
– Với tiêu chảy nhẹ: Bù nước bằng oresol pha đúng liều, ăn cháo loãng, tránh sữa và đồ dầu mỡ.
– Với sốt: Dùng paracetamol liều phù hợp (không dùng aspirin cho trẻ em), chườm ấm, theo dõi sát.

– Không tự ý dùng thuốc kháng sinh: Hầu hết bệnh mùa mưa do virus – kháng sinh không có tác dụng, lại dễ gây kháng thuốc và rối loạn tiêu hóa.

Các biện pháp phòng tránh bệnh tật trong mùa mưa bão không đòi hỏi công nghệ cao hay chi phí lớn – mà nằm ở sự chủ động, ý thức và thói quen hàng ngày. Từ việc rửa tay đúng cách, xử lý nước sạch, đến diệt lăng quăng và tăng cường miễn dịch, mỗi hành động nhỏ đều góp phần tạo nên “lá chắn” bảo vệ sức khỏe cho bạn và người thân.

Trong phòng khám, tôi thường khuyên bệnh nhân: “Đừng đợi bệnh đến rồi mới lo. Hãy phòng bệnh ngay từ hôm nay – khi trời còn chưa mưa.” Bởi phòng bệnh luôn hiệu quả và tiết kiệm hơn chữa bệnh, đặc biệt trong mùa mưa bão – khi hệ thống y tế dễ quá tải và nguy cơ biến chứng cao hơn bình thường.

Nếu bạn còn lo lắng về bất kỳ triệu chứng nào, đừng ngần ngại tìm đến cơ sở y tế gần nhất. Sức khỏe là tài sản quý giá nhất – và bạn hoàn toàn có thể bảo vệ nó, ngay cả giữa những cơn mưa giông.