Các loại ong phổ biến-Bị ong đốt có nguy hiểm không?
Chào bạn,
Câu hỏi của bạn rất hợp lý – không phải loại ong nào cũng giống nhau, và mức độ nguy hiểm sau khi bị đốt phụ thuộc rất nhiều vào loại ong, số lượng vết đốt, cũng như phản ứng của cơ thể bạn với nọc độc. Tôi sẽ giúp bạn phân biệt các loại ong thường gặp, mức độ rủi ro tương ứng, và cách xử trí an toàn nếu chẳng may bị đốt.
Các loại ong thường gặp và mức độ nguy hiểm
Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường chia ong thành nhóm “ít nguy hiểm” và “có thể đe dọa tính mạng”, dựa trên đặc điểm sinh học và hành vi tấn công của chúng:
– Ong mật: Thân tròn, nhiều lông, màu vàng nâu hoặc sọc đen. Đây là loài chỉ đốt được một lần vì ngòi có ngạnh, cắm sâu vào da và kéo theo ruột khi bay đi – khiến ong chết sau đó. Nọc của ong mật ít độc, nhưng vẫn có thể gây phản ứng dị ứng nặng ở người mẫn cảm.
– Ong vò vẽ: Thân thon, bóng, eo thắt rõ, sọc vàng – đen nổi bật. Khác với ong mật, chúng có thể đốt nhiều lần vì ngòi trơn, không có ngạnh. Ong vò vẽ hung dữ hơn, dễ tấn công khi cảm thấy tổ bị đe dọa, và nọc độc mạnh hơn – có thể gây sưng đau lan rộng.
– Ong bắp cày: Kích thước lớn, eo thon, thường có sọc đen – vàng hoặc đen – trắng. Đây là loài nguy hiểm nhất trong số các ong xã hội. Chúng tấn công theo đàn, đốt liên tục, và nọc độc rất mạnh – có thể gây suy thận, rối loạn đông máu hoặc sốc phản vệ nếu bị nhiều vết đốt.
– Ong bầu (ong ruồi lớn): Thân to, đen, bay chậm và vo ve to. Dù trông đáng sợ, chúng ít khi tấn công người. Vết đốt có thể đau nhưng hiếm khi gây biến chứng nghiêm trọng.
– Ong đơn độc (ong thợ mộc, ong lá…): Không sống thành đàn, không làm mật. Chúng rất hiền, chỉ đốt khi bị bóp hoặc dí sát vào người. Mức độ nguy hiểm rất thấp, chủ yếu gây đau nhẹ tại chỗ.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi viện ngay
Không phải ai bị ong đốt cũng nguy hiểm, nhưng bạn phải đến bệnh viện khẩn cấp nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:
– Phản ứng dị ứng toàn thân: Nổi mề đay, ngứa lan rộng, da đỏ bừng, sưng mặt/môi/lưỡi.
– Khó thở, khò khè, cảm giác nghẹn cổ họng – dấu hiệu phù nề thanh quản.
– Tim đập nhanh, huyết áp tụt, choáng váng, ngất xỉu – biểu hiện sốc phản vệ.
– Buồn nôn, nôn, tiêu chảy, co giật hoặc lú lẫn – phản ứng hệ thống nghiêm trọng.
– Bị từ 10 vết đốt trở lên, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người già hoặc người có bệnh nền.
Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân bị ong vò vẽ đốt hơn 20 chỗ khi vô tình đụng tổ – chỉ sau 30 phút đã suy thận cấp và phải lọc máu. Vì vậy, đừng chủ quan với “nhiều vết đốt”.
Xử trí đúng khi bị ong đốt tại nhà
Nếu chỉ 1–2 vết đốt, không có dấu hiệu dị ứng, bạn có thể sơ cứu tại nhà:
– Rời khỏi khu vực ngay lập tức để tránh bị tấn công tiếp.
– Gạt ngòi ong (nếu có) bằng móng tay hoặc thẻ cứng – không nặn, vì sẽ ép nọc lan sâu hơn.
– Rửa sạch bằng xà phòng và nước để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
– Chườm lạnh 15–20 phút để giảm sưng, đau và ngứa.
– Bôi kem hydrocortisone 1% hoặc calamine nếu ngứa nhiều.
– Uống paracetamol hoặc ibuprofen nếu đau nhức rõ rệt.
Lưu ý: Không đắp lá cây, nhựa mủ, hay mật ong lên vết đốt – những mẹo dân gian này có thể gây viêm da tiếp xúc hoặc nhiễm trùng thứ phát.
Phòng tránh ong đốt: Những điều đơn giản nhưng hiệu quả
– Tránh mặc đồ sặc sỡ hoặc hoa văn nổi bật khi ra vườn hoặc đi dã ngoại – ong dễ nhầm với hoa.
– Không dùng nước hoa, sữa tắm có mùi ngọt khi ở ngoài trời.
– Giữ bình tĩnh nếu ong bay gần – di chuyển chậm, không vung tay hay hét to.
– Đậy kín đồ ăn, nước ngọt có gas – ong rất thích đường và CO₂.
– Không tự ý phá tổ ong – hãy gọi đơn vị diệt côn trùng chuyên nghiệp, đặc biệt nếu tổ ở gần cửa sổ, ban công hoặc mái nhà.
Bị ong đốt không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng không nên xem nhẹ – nhất là khi bạn không biết mình bị loại ong nào đốt. Với những người từng bị dị ứng, việc mang theo bút tiêm adrenaline (EpiPen) là cần thiết. Còn nếu bạn sống trong vùng có nhiều ong vò vẽ hay bắp cày, hãy chủ động kiểm tra xung quanh nhà để phát hiện tổ sớm.
Nếu bạn còn lo lắng về vết đốt của mình, đừng ngần ngại đi khám – phòng ngừa biến chứng luôn tốt hơn điều trị muộn.
