Bệnh bại liệt có chữa được không?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con có những biểu hiện mơ hồ nhưng lại liên quan đến một căn bệnh nghe có vẻ nghiêm trọng như bại liệt. Trước tiên, tôi xin chia sẻ rõ: bệnh bại liệt hiện nay không có thuốc đặc trị để chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể phòng ngừa gần như tuyệt đối bằng vắc xin. Nếu đã nhiễm virus, việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ, giảm nhẹ triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng lâu dài.
Nguyên nhân và thực trạng bệnh bại liệt hiện nay
Bại liệt (poliomyelitis) do virus polio gây ra – một loại virus lây qua đường tiêu hóa, có khả năng xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương và gây tổn thương tế bào thần kinh vận động, dẫn đến yếu cơ hoặc liệt vĩnh viễn. May mắn thay, nhờ chương trình tiêm chủng toàn cầu, bệnh đã gần như bị xóa sổ ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, nguy cơ tái bùng phát vẫn tồn tại ở những nơi tỷ lệ tiêm chủng thấp.
Dấu hiệu nhận biết bệnh bại liệt sớm nhất
Điều khiến bại liệt trở nên nguy hiểm là giai đoạn đầu rất dễ nhầm với cảm cúm thông thường. Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp nhiều phụ huynh chỉ nhận ra con bị bại liệt khi đã xuất hiện yếu cơ rõ rệt – lúc đó việc can thiệp đã muộn hơn.
Các dấu hiệu sớm (xuất hiện 3–35 ngày sau khi nhiễm, thường là 7–14 ngày) bao gồm:
– Sốt nhẹ hoặc sốt cao
– Mệt mỏi, chán ăn
– Đau đầu, đau họng
– Buồn nôn, nôn
– Đau bụng, tiêu chảy nhẹ
Ở khoảng 1–5% trường hợp, virus tiến triển nặng hơn và xâm nhập vào hệ thần kinh, gây ra các triệu chứng cảnh báo nghiêm trọng:
– Cứng gáy, đau lưng hoặc đau cơ lan tỏa
– Yếu cơ đột ngột, thường không đối xứng (ví dụ: một chân yếu hơn chân kia)
– Mất phản xạ gân xương ở chi bị ảnh hưởng
– Trong trường hợp nặng: liệt cơ hô hấp, suy hô hấp cấp
Nếu bạn thấy trẻ có sốt kèm theo cứng cổ, đau lưng lan xuống chân hoặc yếu một bên cơ thể, hãy đưa đi khám ngay – đó có thể là dấu hiệu của thể bại liệt không liệt (non-paralytic) hoặc liệt (paralytic).
Điều trị bại liệt: Hỗ trợ là chính, phòng ngừa là then chốt
Như tôi đã nói, hiện không có thuốc tiêu diệt virus polio sau khi đã nhiễm. Do đó, mục tiêu điều trị là:
– Hỗ trợ hô hấp: Nếu virus ảnh hưởng đến cơ hoành hoặc cơ liên sườn, bệnh nhân có thể cần máy thở – đặc biệt trong giai đoạn cấp.
– Vật lý trị liệu sớm và liên tục: Đây là yếu tố then chốt giúp phục hồi chức năng vận động, ngăn teo cơ và co rút khớp. Trong nhiều trường hợp, vật lý trị liệu kéo dài hàng năm trời.
– Kiểm soát đau: Dùng thuốc giảm đau phù hợp để làm dịu cơn đau cơ, đặc biệt trong giai đoạn viêm cấp.
– Phẫu thuật chỉnh hình: Áp dụng khi có di chứng liệt lâu dài gây biến dạng khớp, bàn chân khoèo, hoặc mất thăng bằng cơ – dây chằng.
Phòng ngừa bại liệt: Vắc xin là “lá chắn” duy nhất
Tôi luôn nhấn mạnh với các phụ huynh: bại liệt không thể chữa khỏi, nhưng hoàn toàn có thể ngăn chặn.
– Vắc xin bại liệt (OPV – uống, hoặc IPV – tiêm) được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia.
– Trẻ cần được tiêm đủ 4 mũi theo lịch: 2, 3, 4 tháng tuổi và nhắc lại lúc 18 tháng.
– Ngay cả người lớn chưa từng tiêm hoặc sống trong vùng có nguy cơ (du lịch, làm việc ở khu vực bùng phát) cũng nên cân nhắc tiêm bổ sung.
Bại liệt là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất từng đe dọa trẻ em toàn cầu – nhưng cũng là minh chứng rõ ràng nhất cho sức mạnh của vắc xin. Nếu con bạn đã được tiêm chủng đầy đủ, nguy cơ mắc bệnh gần như bằng không. Tuy nhiên, nếu xuất hiện sốt kèm cứng cổ, đau lưng lan tỏa hoặc yếu cơ bất thường, đừng chần chừ – hãy đến cơ sở y tế ngay để loại trừ các nguyên nhân thần kinh nghiêm trọng, trong đó có bại liệt.
Hãy nhớ: phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh, đặc biệt với những căn bệnh không có thuốc đặc trị như bại liệt.
