Axit uric là gì và tại sao chỉ số này lại quan trọng với sức khỏe của bạn?

Chào bạn,
Axit uric là sản phẩm cuối cùng trong quá trình chuyển hóa các chất gọi là purin – vốn có sẵn trong cơ thể và cũng có nhiều trong thực phẩm như nội tạng động vật, hải sản, thịt đỏ… Bình thường, axit uric được hòa tan trong máu, lọc qua thận và thải ra ngoài theo nước tiểu. Tuy nhiên, khi nồng độ axit uric tăng quá mức cho phép, nó có thể kết tinh thành tinh thể urat, lắng đọng ở khớp, da hoặc thận – gây ra những vấn đề nghiêm trọng như bệnh gout, sỏi thận, thậm chí suy thận.

Nguyên nhân khiến axit uric tăng cao là gì?

Axit uric tăng trong máu (tăng acid uric máu) thường do một hoặc kết hợp các nguyên nhân sau:

– Tăng sản xuất axit uric: Do ăn quá nhiều thực phẩm giàu purin (nội tạng, hải sản, thịt đỏ), uống nhiều bia rượu, hoặc do tình trạng tăng chuyển hóa tế bào (như trong ung thư, hóa trị/xạ trị).
– Giảm đào thải qua thận: Do suy giảm chức năng thận, dùng một số thuốc (lợi tiểu, aspirin liều thấp, cyclosporine…), hoặc do yếu tố di truyền.
– Kết hợp cả hai: Đây là tình huống phổ biến nhất ở người trưởng thành, đặc biệt là nam giới trung niên hoặc người thừa cân, ít vận động.

Khi nào bạn nên đi khám vì nghi ngờ axit uric cao?

Bạn cần lưu ý và đến gặp bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

– Đau khớp dữ dội, đặc biệt ở ngón chân cái, mắt cá chân, đầu gối – thường khởi phát đột ngột vào ban đêm.
– Sưng, nóng, đỏ tại khớp, kèm cảm giác cứng và khó cử động.
– Xuất hiện u cục dưới da (gọi là tophi) – thường ở vành tai, khuỷu tay, ngón tay/chân.
– Tiểu buốt, tiểu ra sỏi hoặc có tiền sử sỏi thận.
– Xét nghiệm máu cho thấy axit uric > 7 mg/dL (nam) hoặc > 6 mg/dL (nữ) – dù chưa có triệu chứng.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan vì “chưa đau” dù axit uric đã vượt ngưỡng an toàn từ lâu – đến khi xuất hiện cơn gout cấp thì tổn thương khớp đã bắt đầu âm thầm.

Làm sao để kiểm soát và phòng ngừa axit uric cao?

Kiểm soát axit uric không chỉ giúp ngăn ngừa cơn gout mà còn bảo vệ thận và tim mạch. Dưới đây là những hướng dẫn thiết thực:

– Điều chỉnh chế độ ăn: Hạn chế thực phẩm giàu purin (gan, thận, lòng, tôm, cua, thịt đỏ…); tránh rượu bia – đặc biệt là bia – vì làm giảm đào thải axit uric.
– Tăng cường rau xanh, trái cây ít ngọt: Rau như bắp cải, dưa leo, cà rốt, actiso giúp kiềm hóa nước tiểu và hỗ trợ thải uric.
– Uống đủ nước: Ít nhất 2–2,5 lít nước/ngày (trừ khi có chống chỉ định về tim/thận) để tăng đào thải qua nước tiểu.
– Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân làm tăng sản xuất và giảm thải trừ axit uric.
– Không tự ý dùng thuốc hạ axit uric: Việc điều trị bằng thuốc (như allopurinol, febuxostat) chỉ được chỉ định khi có chẩn đoán rõ ràng và theo dõi sát bởi bác sĩ.

Xét nghiệm axit uric – khi nào cần và chuẩn bị ra sao?

Xét nghiệm định lượng axit uric trong máu rất đơn giản, nhưng bạn nên lưu ý:

– Không cần nhịn ăn, nhưng nên tránh rượu bia, hải sản, thịt đỏ trong 8–12 giờ trước xét nghiệm để kết quả chính xác hơn.
– Thông báo với bác sĩ nếu bạn đang dùng thuốc như lợi tiểu, aspirin liều thấp, vitamin C liều cao, thuốc điều trị ung thư… vì chúng có thể làm sai lệch kết quả.
– Xét nghiệm này thường được chỉ định khi:
• Nghi ngờ gout hoặc cơn viêm khớp cấp
• Theo dõi bệnh nhân ung thư đang hóa/xạ trị
• Đánh giá nguy cơ sỏi thận urat
• Kiểm tra hiệu quả điều trị hạ axit uric

Axit uric cao không đồng nghĩa với bệnh gout, nhưng là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Nhiều người có axit uric tăng nhẹ trong thời gian dài mà không có triệu chứng – gọi là tăng acid uric máu vô triệu chứng – nhưng vẫn có nguy cơ tổn thương khớp và thận âm thầm.

Vì vậy, đừng đợi đến khi đau mới lo. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ (nam giới >40 tuổi, thừa cân, ăn uống nhiều đạm, uống bia thường xuyên), hãy chủ động xét nghiệm định kỳ. Và nhớ rằng: kiểm soát axit uric tốt chính là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa gout và bảo vệ sức khỏe lâu dài.