Ảo giác nguy hiểm như thế nào và khi nào cần đi khám bác sĩ?
Chào bạn,
Cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thật. Ảo giác – khi bạn nhìn, nghe, cảm nhận điều gì đó không tồn tại trong thực tế – thực sự có thể rất nguy hiểm, không chỉ vì nó làm đảo lộn nhận thức mà còn có thể dẫn đến những hành vi khó lường. Trong nhiều trường hợp, ảo giác là dấu hiệu cảnh báo sớm của các rối loạn tâm thần nghiêm trọng, như tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hưng cảm, hoặc do tác động của chất gây nghiện, chấn thương não. Việc nhận diện và can thiệp kịp thời là chìa khóa để kiểm soát bệnh và bảo vệ sức khỏe tinh thần lâu dài.
Tại sao ảo giác lại nguy hiểm?
– Gây ra hành vi nguy hiểm: Ảo thanh (nghe tiếng nói không có thật) thường ra lệnh hoặc kích động người bệnh làm những điều tổn hại – như tự làm đau bản thân, tấn công người khác, hoặc bỏ nhà đi lang thang. Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân tin rằng “có người đang theo dõi và muốn hại mình”, dẫn đến hành vi phòng vệ quá mức, gây nguy hiểm cho cả gia đình.
– Suy giảm sức khỏe toàn diện: Khi ảo giác kéo dài mà không được điều trị, người bệnh dễ rơi vào kiệt sức, mất ngủ triền miên, suy nhược cơ thể, thậm chí suy dinh dưỡng do không còn khả năng tự chăm sóc bản thân.
– Phá vỡ các mối quan hệ: Người bị ảo giác thường trở nên nghi kỵ, rút lui khỏi xã hội, hoặc cư xử thất thường. Điều này khiến người thân cảm thấy bất lực, tổn thương, và dần xa cách – tạo thành vòng luẩn quẩn cô lập và trầm trọng thêm bệnh.
– Ảnh hưởng đến khả năng lao động và sinh hoạt: Khó tập trung, mất định hướng, hoặc phản ứng không phù hợp với môi trường khiến người bệnh không thể duy trì công việc, học tập, hay thậm chí thực hiện các sinh hoạt cơ bản như nấu ăn, tắm rửa.
Khi nào cần đi khám bác sĩ ngay?
Bạn hoặc người thân nên gặp bác sĩ chuyên khoa tâm thần càng sớm càng tốt nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
– Ảo giác xảy ra nhiều lần, dù chỉ là thoáng qua, đặc biệt khi chúng ảnh hưởng đến giấc ngủ, cảm xúc hoặc sinh hoạt hàng ngày.
– Kèm theo các triệu chứng tâm thần khác: như hoang tưởng (tin vào điều không có thật), rối loạn suy nghĩ, cảm xúc phẳng lặng, hoặc thay đổi tính cách đột ngột.
– Xuất hiện ý nghĩ tự tử hoặc gây hại cho người khác – đây là tình huống khẩn cấp cần can thiệp ngay.
– Người thân nhận thấy bạn “khác thường”: ví dụ như nói chuyện một mình, cười vô cớ, hoặc tránh giao tiếp xã hội mà không rõ lý do.
Đừng chần chừ vì lo ngại “bị dán nhãn tâm thần”. Ngày nay, ảo giác hoàn toàn có thể được chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả – đặc biệt khi được phát hiện sớm.
Điều trị và phòng ngừa: Bác sĩ có thể giúp gì?
– Chẩn đoán chính xác nguyên nhân: Ảo giác không phải lúc nào cũng do tâm thần phân liệt. Nó cũng có thể xuất phát từ rối loạn tâm trạng, động kinh thùy thái dương, tác dụng phụ của thuốc, hoặc lạm dụng ma túy/rượu. Tôi luôn bắt đầu bằng đánh giá toàn diện – từ lâm sàng đến cận lâm sàng – để tìm đúng “gốc rễ” vấn đề.
– Phác đồ điều trị cá thể hóa: Tùy nguyên nhân, chúng tôi có thể kết hợp thuốc chống loạn thần, liệu pháp tâm lý (như CBT – liệu pháp nhận thức hành vi), và hỗ trợ xã hội. Mục tiêu không chỉ là “làm mất ảo giác” mà còn giúp bạn tái hòa nhập cuộc sống một cách an toàn và ý nghĩa.
– Phòng ngừa tái phát: Với những người có yếu tố nguy cơ (tiền sử gia đình, stress kéo dài, lạm dụng chất), việc tránh rượu bia, ma túy, duy trì giấc ngủ đều đặn, và quản lý stress là rất quan trọng. Trong nhiều trường hợp, theo dõi định kỳ giúp phát hiện sớm dấu hiệu tái phát trước khi chúng trở nặng.
Lời khuyên từ bác sĩ
Ảo giác không phải là “bị điên” – đó là một triệu chứng y khoa cần được hiểu và điều trị đúng cách. Trong kinh nghiệm lâm sàng của tôi, những bệnh nhân được can thiệp sớm thường có tiên lượng tốt, duy trì được công việc, gia đình và chất lượng sống ổn định. Đừng để nỗi sợ hay kỳ thị cản trở bạn tìm kiếm sự giúp đỡ. Chỉ cần một cuộc hẹn khám – đó có thể là bước đầu tiên để lấy lại cuộc sống của chính mình.
