Androgen là gì? Giải mã vai trò của nội tiết tố “nam tính” trong cơ thể cả nam và nữ

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất đúng – androgen thường bị hiểu lầm là “hormone chỉ dành cho nam giới”, nhưng sự thật là cả nam và nữ đều cần androgen để duy trì sức khỏe toàn diện. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu bản chất, vai trò và những vấn đề liên quan đến loại hormone này.

Androgen là gì? Có phải chỉ nam giới mới có?

Androgen là một nhóm hormone sinh dục – thường được gọi là “nội tiết tố nam” – nhưng cả nam và nữ đều sản xuất, chỉ khác nhau về nồng độ. Ở nam giới, androgen chủ yếu do tinh hoàn tiết ra; ở nữ, nguồn sản xuất đến từ buồng trứng, tuyến thượng thận, mô mỡ và thậm chí cả da.

Hormone androgen nổi bật nhất là testosterone – đóng vai trò then chốt trong việc hình thành đặc điểm nam giới. Tuy nhiên, phụ nữ cũng cần một lượng nhỏ androgen để duy trì ham muốn, sức mạnh cơ bắp, mật độ xương và cảm giác hạnh phúc.

Vai trò của androgen trong cơ thể nam và nữ

Ở nam giới:

– Kích hoạt và hoàn thiện tuổi dậy thì: thay đổi giọng nói, mọc lông mặt, phát triển cơ bắp.
– Duy trì ham muốn tình dục, chức năng cương dương và sản xuất tinh trùng.
– Hỗ trợ sức khỏe xương, chuyển hóa cơ bắp và phân bố mỡ hợp lý.
– Điều hòa hoạt động của tuyến tiền liệt và các cơ quan sinh dục phụ.

Ở nữ giới:

– Là tiền chất để tổng hợp estrogen – hormone nữ chính.
– Tham gia vào dậy thì: kích thích mọc lông mu, lông nách, thay đổi mùi cơ thể.
– Duy trì ham muốn tình dục, cảm giác thỏa mãn và năng lượng sống.
– Giúp ngăn ngừa loãng xương và giữ khối lượng cơ bắp ở mức ổn định.

Nói cách khác, androgen không phải “hormone nam” theo nghĩa giới tính, mà là hormone thiết yếu cho cả hai giới – chỉ khác ở liều lượng và mục đích sử dụng.

Các loại androgen chính và chức năng riêng biệt

– Testosterone: dạng androgen chủ lực, chi phối hầu hết đặc điểm sinh lý nam và sức khỏe tổng thể ở cả hai giới.
– Dihydrotestosterone (DHT): mạnh hơn testosterone, đóng vai trò quan trọng trong phát triển cơ quan sinh dục nam từ trong bào thai và tăng trưởng tuyến tiền liệt ở tuổi trưởng thành. Tuy nhiên, DHT dư thừa ở nữ có thể gây rụng tóc kiểu nam và mọc lông không mong muốn.
– Dehydroepiandrosterone (DHEA): do tuyến thượng thận sản xuất, là tiền chất của cả androgen và estrogen. DHEA thúc đẩy adrenarche – giai đoạn dậy thì sớm với các dấu hiệu như mọc lông mu, tăng tiết bã nhờn, xuất hiện mụn.

Dấu hiệu cảnh báo rối loạn androgen – khi nào nên đi khám?

Ở nữ giới:

– Thiếu androgen: mệt mỏi kéo dài, mất ham muốn, giảm khối lượng cơ, tâm trạng u uất, loãng xương dù còn trẻ.
– Thừa androgen: mọc ria mép, lông cằm dày, rụng tóc đỉnh đầu, da nhờn, mụn trứng cá nặng, chu kỳ kinh không đều – có thể là dấu hiệu của hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).

Ở nam giới:

– Thiếu androgen: giảm ham muốn, rối loạn cương, mệt mỏi, tăng mỡ bụng, giảm cơ, loãng xương, trầm cảm.
– Thừa androgen ở nam hiếm gặp, nhưng nếu có (do dùng steroid đồng hóa), có thể gây mụn nặng, vô sinh, xơ gan hoặc rối loạn tâm thần.

Trong phòng khám, tôi thường gặp phụ nữ trẻ đến vì “mọc ria mép” hoặc nam giới trung niên than “mất hết sinh lực” – và nguyên nhân sâu xa thường liên quan đến mất cân bằng androgen.

Cách điều chỉnh và phòng ngừa rối loạn androgen

– Không tự ý bổ sung testosterone hay DHEA: việc dùng hormone không theo chỉ định có thể gây hại nghiêm trọng, đặc biệt với phụ nữ.
– Chế độ sống lành mạnh: kiểm soát cân nặng, tập luyện đều đặn (ưu tiên bài tập kháng lực), ngủ đủ giấc – giúp cân bằng hormone tự nhiên.
– Với nữ giới thừa androgen: thuốc tránh thai phối hợp có thể giúp ức chế sản xuất androgen, nhưng cần đánh giá kỹ nguy cơ huyết khối, tăng huyết áp.
– Với nam giới thiếu androgen: liệu pháp thay thế testosterone chỉ áp dụng khi có chẩn đoán rõ ràng và không phù hợp nếu đang có kế hoạch sinh con, vì nó ức chế sinh tinh.

Androgen không phải “kẻ xấu” hay “hormone nam thuần túy” – mà là một phần thiết yếu trong hệ thống nội tiết tinh vi của cơ thể. Dù bạn là nam hay nữ, thiếu hay thừa androgen đều có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.

Nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu bất thường kéo dài – như thay đổi đột ngột về da, lông, ham muốn, năng lượng hay tâm trạng – đừng chần chừ đi khám nội tiết hoặc chuyên khoa sinh sản. Xét nghiệm hormone máu đơn giản có thể giúp xác định nguyên nhân và đưa ra hướng điều trị an toàn, hiệu quả.