Các nhóm thuốc huyết áp gây ho khan

Ho khan là một tác dụng phụ khá phổ biến khi sử dụng một số thuốc điều trị tăng huyết áp, ho kéo dài khiến nhiều bệnh nhân lo lắng hoặc tự ý ngưng thuốc. Việc nhận diện đúng nhóm thuốc huyết áp gây ho khan và hiểu cách xử trí sẽ giúp người bệnh duy trì điều trị an toàn, hạn chế gián đoạn liệu trình. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin ngắn gọn, dễ hiểu về các thuốc huyết áp có thể gây ho khan.

1. Vì sao thuốc huyết áp gây ho khan?

Thuốc ức chế men chuyển (ACEI) có tác dụng hạ huyết áp bằng cách ngăn cản men chuyển angiotensin hoạt động. ACEI cũng chính là nhóm thuốc huyết áp gây ho khan. Cơ chế gây ho khan của ACEI liên quan đến sự tích tụ bradykinin và substance P trong phổi. Các chất này gây co thắt cơ trơn đường thở, dẫn đến phản xạ ho. Khi ACEI bị ức chế, quá trình phân giải bradykinin và substance P giảm, khiến chúng tích tụ và gây triệu chứng ho ở một số bệnh nhân.

Ho xuất hiện ở khoảng 4-35% người dùng thuốc huyết áp. Cơn ho có thể khởi phát ngay từ liều đầu tiên hoặc xuất hiện muộn sau nhiều tuần đến vài tháng dùng thuốc.

Thông thường, ho sẽ giảm trong vòng 1 – 4 tuần sau khi ngừng thuốc, nhưng đôi khi phải mất đến 3 tháng. Một số nhóm đối tượng như phụ nữ, người trên 65 tuổi hoặc người đang dùng thuốc hạ cholesterol có nguy cơ ho khan cao hơn khi dùng cùng với nhóm thuốc huyết áp gây ho khan.

2. Các nhóm thuốc huyết áp gây ho khan phổ biến

Nhóm thuốc huyết áp gây ho khan này bao gồm nhiều hoạt chất quen thuộc, chẳng hạn như:

• Benazepril (Lotensin)
• Enalapril (Vasotec)
• Lisinopril (Prinivil)
• Quinapril (Accupril)
• Ramipril (Altace)
• Trandolapril
• Captopril
• Moexipril
• Perindopril
• Fosinopril.

3. Làm gì để giảm ho khan khi sử dụng nhóm thuốc huyết áp gây ho khan?

3.1 Tiếp tục hay ngừng ACEI để hạn chế chế ho khan?

Mặc dù đa số bệnh nhân chỉ gặp ho khan mức độ nhẹ đến vừa, nhưng một số trường hợp ho đủ nặng khiến việc duy trì ACEI trở nên khó khăn. Một vài nghiên cứu ghi nhận cơn ho có thể tự hết sau 2 – 8 tháng dù bệnh nhân vẫn tiếp tục dùng ACEI mà không cần biện pháp ức chế ho.

Ở nghiên cứu khác, hơn một nửa số người bệnh giảm hẳn triệu chứng khi tiếp tục điều trị. Tuy nhiên, để đưa ra khuyến cáo chắc chắn, cần thêm các nghiên cứu tập trung vào việc duy trì ACEI và theo dõi biểu hiện ho ở nhiều nhóm nguy cơ tim mạch khác nhau.

Một hướng tiếp cận khác là tạm ngừng ACEI khi xuất hiện ho rồi dùng lại sau khi triệu chứng thuyên giảm. Tuy nhiên, vì số bằng chứng còn hạn chế nên chiến lược này vẫn còn gây tranh cãi, dù các dữ liệu gần đây cho thấy biện pháp này có thể giúp giảm tỷ lệ ho.

Do chung cơ chế gây ho của ACEI, việc đổi từ thuốc ACEI này sang ACEI khác khi đã xuất hiện ho thường không mang lại lợi ích rõ rệt.

3.2 Thuốc dùng kèm ACEI có giúp giảm ho?

Một số nghiên cứu lâm sàng cho thấy bổ sung thuốc chẹn kênh canxi vào phác đồ ACEI có thể làm giảm phản xạ ho thông qua hai cơ chế: giảm tổng hợp prostaglandin và giảm phóng thích glutamate phụ thuộc ion Ca²⁺ – yếu tố quan trọng trong dẫn truyền phản xạ ho tại trung tâm thần kinh.

Theo nhiều hướng dẫn thực hành, những bệnh nhân không thể dừng ACEI có thể được cân nhắc phối hợp với Amlodipine, Nifedipine hoặc Felodipine để giảm triệu chứng ho.

3.3. Có nên nhấn mạnh tác dụng phụ ho với bệnh nhân dùng thuốc huyết áp?

Tỷ lệ ho ở bệnh nhân dùng thuốc huyết áp còn phụ thuộc vào cách bác sĩ truyền đạt thông tin. Một nghiên cứu cho thấy khi tác dụng phụ ho được giải thích rõ ràng, hơn 25% bệnh nhân báo cáo ho, kể cả những người chỉ dùng thuốc chẹn kênh canxi. Ngược lại, nếu không đề cập đến tác dụng phụ này, không ghi nhận trường hợp ho nào, ngay cả trong nhóm dùng ACEI.

Ngoài ra, các thử nghiệm lớn về tăng huyết áp cũng ghi nhận ho ở cả nhóm giả dược. Vì vậy, dù ho có liên quan đến ACEI, không phải mọi trường hợp ho đều do thuốc, và việc nhấn mạnh quá mức có thể gây lo lắng không cần thiết.

3.4. Việc lựa chọn ACEI có ảnh hưởng đến tỷ lệ ho?

Tần suất ho thay đổi tùy từng hoạt chất, mặc dù sự khác biệt về cấu trúc hóa học (nhóm sulfhydryl, carboxyl hay phosphoryl) chưa được chứng minh có ý nghĩa lâm sàng rõ ràng.

Một nghiên cứu theo dõi ADR tại Ấn Độ cho thấy fosinopril (thuộc nhóm phosphoryl) có tỷ lệ gây ho cao hơn so với các ACEI thuộc nhóm Carboxyl như Enalapril, Lisinopril và Ramipril.

Trong khi đó, Perindopril được ghi nhận có tỷ lệ gây ho thấp hơn và có nhiều dữ liệu chứng minh hiệu quả tim mạch cũng như khả năng dung nạp tốt, nên thường được ưu tiên khi cần hạn chế nguy cơ ho.

Nhóm thuốc huyết áp gây ho khan dễ khiến bệnh nhân lo lắng và tự ý ngừng thuốc. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, ho có thể tự giảm mà vẫn tiếp tục điều trị. Việc đánh giá kỹ tình trạng bệnh, chọn ACEI phù hợp và phối hợp thuốc hợp lý sẽ giúp kiểm soát huyết áp hiệu quả đồng thời giảm khó chịu cho bệnh nhân.

Nguồn thông tin tham khảo: Drugs, Webmd, NCBI